Асоцијација и типови асоцијации

 Асоцијација во контекст на моделирање на податоци и бази на податоци се однесува на релациите (врските) што постојат помеѓу два или повеќе ентитети. Асоцијацијата претставува како ентитетите се поврзани и како тие меѓусебно разменуваат информации.

Типови на асоцијации:

Постојат различни типови на асоцијации, кои најчесто се засноваат на кардиналноста на релациите, односно колку ентитети од едната страна на релацијата можат да се поврзат со колку ентитети од другата страна.

1. Еден-спрема-еден (1:1) асоцијација:

   • Секој ентитет од една табела е поврзан со точно еден ентитет од друга табела.
   • Пример: Во база на податоци за вработени, секој вработен може да има точно еден службен компјутер, и секој службен компјутер може да биде доделен на точно еден вработен.
   • Пример:
     Табела Вработен: ИД_Вработен, Име
     Табела Компјутер: ИД_Компјутер, Модел
     Асоцијација: Секој вработен има точно еден компјутер, и секој компјутер му припаѓа на еден вработен.

2. Еден-спрема-повеќе (1

   ) асоцијација:
   • Еден ентитет од една табела може да биде поврзан со повеќе ентитети од друга табела, но обратно не е можно (еднострана релација).
   • Пример: Еден професор може да предава на повеќе студенти, но секој студент има само еден професор за одреден предмет.
   • Пример:
     Табела Професор: ИД_Професор, Име
     Табела Студент: ИД_Студент, Име
     Асоцијација: Еден професор може да предава на повеќе студенти, но секој студент има само еден професор.

3. Повеќе-спрема-повеќе (N

   ) асоцијација:
   • Повеќе ентитети од едната табела можат да бидат поврзани со повеќе ентитети од другата табела.
   • Пример: Еден студент може да се запише на повеќе курсеви, а еден курс може да биде посетуван од повеќе студенти.
   • Пример:
     Табела Студент: ИД_Студент, Име
     Табела Курс: ИД_Курс, Име на курс
     Асоцијација: Повеќе студенти можат да похаѓаат повеќе курсеви.

   За повеќе-спрема-повеќе релации обично се креира дополнителна релациона табела која ги содржи примарните клучеви од двата ентитета како надворешни клучеви.

Пример на асоцијации:

Во студентски информациски систем:

• Студент и Професор можат да имаат еден-спрема-повеќе асоцијација (еден професор предава на повеќе студенти).
• Студент и Курс можат да имаат повеќе-спрема-повеќе асоцијација (еден студент следи повеќе курсеви, и еден курс може да биде следен од повеќе студенти).

Асоцијациите помагаат да се моделираат релациите меѓу ентитетите и се основа за дизајнирање релациони бази на податоци.

Дефинирање ентитети и атрибути вежби

Вежбите за дефинирање ентитети и атрибути се клучни за разбирање на концептите на моделирање на податоци и база на податоци. Ентитетите претставуваат објекти или концепти во системот, додека атрибутите се карактеристики што ги опишуваат тие ентитети. Еве неколку примери на вежби кои можат да помогнат учениците да ја совладаат оваа тема:

Вежба 1: Препознавање на ентитети и атрибути

1. Задача: Даден е следниот опис: „Во библиотека, книгите имаат наслови, автори, датум на издавање, и кодови на полиците.“
   Прашање: Препознајте ги ентитетите и атрибутите.

2. Задача: „Во еден студентски систем, постојат студенти, курсеви и професори. Студентите имаат број на индекс, име, презиме и година на студирање. Професорите имаат име, презиме и област на специјализација.“ Прашање: Препознајте ги ентитетите и атрибутите.

Вежба 2: Создавање ентитет-атрибут модел

Задача: Нацртајте ентитет-атрибут модел за систем за е-трговија. Опфатете ентитети како „Корисник“, „Производ“ и „Нарачка“, и дефинирајте ги нивните атрибути.

 

Вежба 3: Препознавање релации меѓу ентитетите

1. Задача: Во еден систем за универзитет, постојат „Студент“, „Курс“, и „Професор“. Воспоставете ги релациите меѓу овие ентитети.

Атрибути и клучни атрибути

 Атрибути и клучни атрибути се основни концепти во моделирање на податоци и бази на податоци.

Атрибути:

Атрибутите се карактеристики или особини кои го опишуваат еден ентитет. Секој атрибут содржи специфична информација поврзана со тој ентитет.

Примери:

• За ентитетот Студент, атрибутите може да бидат: Име, Презиме, Број на индекс, Датум на раѓање.
• За ентитетот Книга, атрибутите може да бидат: Наслов, Автор, Година на издавање, ISBN.

Клучни атрибути:

Клучните атрибути се специјални атрибути кои го уникатно идентификуваат секој ентитет во базата на податоци. Тие често се нарекуваат и примарни клучеви (primary keys).

Клучниот атрибут треба да има уникатна вредност за секој поединечен запис (или ентитет), што значи дека не може да има два ентитети со ист клучен атрибут.

Примери на клучни атрибути:

• За ентитетот Студент, клучен атрибут може да биде Број на индекс, бидејќи секој студент има уникатен број.
• За ентитетот Книга, клучен атрибут може да биде ISBN (меѓународен стандарден број на книга), бидејќи секоја книга има уникатен ISBN.

Типови на клучни атрибути:

1. Примарен клуч (Primary Key): Главен клуч кој го идентификува секој запис.
2. Надворешен клуч (Foreign Key): Атрибут кој се користи за да воспостави релации меѓу ентитети во различни табели.

Пример: Во база на податоци за универзитет, ентитетот Студент може да има атрибут Број на индекс како примарен клуч, а ентитетот Нарачка на учебници може да има атрибут Број на индекс како надворешен клуч, за да се поврзе со студентот кој ја направил нарачката.

Вежба за валидација на податоци

 Пример на табела за клиенти во Excel, со валидација на податоци и креирана паѓачка листа.

Табела за клиенти

Опис на колони:

• ID: Уникатен идентификатор за секој клиент (може да биде автоматски број).
• Име: Името на клиентот.
• Презиме: Презимето на клиентот.
• Пол: Паѓачка листа со опции "Машко" и "Женско".
• Возраст: Валидација на податоци која дозволува само броеви помеѓу 1 и 120.
• Држава: Паѓачка листа со опции за различни држави (на пример, Македонија, Србија, Хрватска).
• Емаил: Валидација на податоци за да се осигура дека внесот е во правилен формат на емаил адреса.
• Како да создадете паѓачка листа и валидација:

• 1. Создавање на паѓачка листа за пол:

     • Изберете клетка во колоната "Пол".
     • Отворете го менито "Data" и кликнете на "Data Validation".
     • Во прозорецот "Data Validation", изберете "List" во "Allow".
     • Во полето "Source", внесете Машко,Женско.
     • Кликнете "OK".

  2. Создавање на паѓачка листа за држава:

     • На ист начин, изберете клетка во колоната "Држава".
     • Отворете "Data Validation" и изберете "List".
     • Во полето "Source", внесете Македонија,Србија,Хрватска.
     • Кликнете "OK:

• Валидација на податоци за возраст
• Изберете клетка во колоната "Возраст".
• Отворете "Data Validation" и изберете "Whole number" во "Allow".
• Поставете "Data" на "between" и внесете "1" и "120" во полето за минимална и максимална вредност.
• Кликнете "OK".

Карактеристики на Графичкиот Дизајн

 

Карактеристики на Графичкиот Дизајн

Графичкиот дизајн има неколку карактеристики кои го дефинираат и го прават ефикасен во комуникацијата на идеи и информации. Еве ги главните карактеристики на графичкиот дизајн:

---

1. Визуелна комуникација

• Опис: Основната карактеристика на графичкиот дизајн е пренос на пораки преку визуелни елементи. Наместо зборови, графичкиот дизајн користи бои, форми, слики, и типографија за да ја пренесе пораката на јасен и привлечен начин.
• Пример: Лого на бренд може визуелно да пренесе вредности како иновативност, доверливост или динамичност без употреба на текст.

---

2. Креативност

• Опис: Креативноста е централна компонента на графичкиот дизајн. Дизајнерите треба да изнајдат оригинални решенија за визуелни проблеми и да создадат иновативни начини за претставување на информации.
• Пример: Уникатен и креативен дизајн на веб-страница или пакување на производ што се издвојува на пазарот.

---

3. Типографија

• Опис: Изборот на типографија е клучен аспект на графичкиот дизајн. Типографијата не само што треба да биде лесна за читање, туку и да одговара на стилот и тоналитетот на дизајнот.
• Пример: За елегантен, професионален бренд, ќе се изберат чисти и едноставни фонтови, додека за младешки бренд, фонтовите може да бидат повеќе игриви и неформални.

---

4. Рамнотежа и пропорција

• Опис: Добрата организација на елементите во дизајнот создава визуелна рамнотежа. Тоа значи правилна употреба на просторот, формите, боите и типографијата за да се обезбеди хармонија.
• Пример: Во дизајнот на постер, елементите како слики и текст треба да бидат урамнотежени за да не изгледаат пренатрупано или премногу празно.

---

5. Боја

• Опис: Боите имаат силен психолошки ефект и влијаат на начинот на кој луѓето ја перципираат пораката. Комбинирањето на бои игра важна улога во создавање на визуелна привлечност и емотивна поврзаност со публиката.
• Пример: Топлите бои како црвена и портокалова можат да предизвикаат чувства на возбуда, додека ладни бои како сината често асоцираат на доверба и смиреност.

---

6. Консистентност

• Опис: Консистентноста во дизајнот значи употреба на исти стилови, бои и типографија низ сите медиуми за да се одржи препознатливост на брендот или проектот. Ова создава силна и јасна визуелна идентичност.
• Пример: Корисничкиот интерфејс (UI) на веб-страница треба да има слични дизајнерски елементи низ сите страници за да се одржи доследно корисничко искуство.

---

7. Функционалност

• Опис: Дизајнот не е само естетика, туку и функционалност. Графичкиот дизајн треба да го олесни разбирамењето на пораката и да води кон акција, било да се работи за купување на производ, читање на текст или кликнување на врска.
• Пример: Добро дизајнирана веб-страница не само што ќе изгледа убаво, туку ќе биде и лесна за навигација, со јасни копчиња и интуитивен изглед.

---

8. Јасност

• Опис: Графичкиот дизајн мора да биде јасен и едноставен за да може пораката лесно да се разбере. Комплицирани дизајни со премногу елементи можат да ги збунат корисниците.
• Пример: Лого со многу детали може да биде тешко за разбирање и меморирање, додека едноставното лого е полесно за перцепција и запамтување.

---

9. Целна публика

• Опис: Успешниот графички дизајн е насочен кон специфична публика. Тој го зема предвид демографскиот и културниот контекст на публиката и создава дизајн кој ќе им биде привлечен и разбирлив.
• Пример: Дизајн на реклама за детска играчка ќе користи светли бои и весели форми, додека дизајн за луксузен бренд ќе користи софистицирани тонови и минимализам.

---

10. Иновативност

• Опис: Графичкиот дизајн постојано се менува и иновира. Употребата на нови техники, алатки и трендови е важна за создавање на свежи и релевантни дизајни.
• Пример: Употреба на модерни алатки за 3D дизајн и анимација во креирање на напредни визуелни проекти.

---

Заклучок:

Графичкиот дизајн комбинира естетика, функционалност и креативност за да пренесе пораки на визуелно привлечен и ефективен начин. Овие карактеристики му помагаат на дизајнерот да создаде дизајни кои се и убави и корисни за нивната целна публика.

Графички дизајн

 Графичкиот дизајн е креативен процес кој комбинира уметност и технологија за да комуницира идеи преку визуелни елементи. Тој вклучува дизајнирање на печатени и дигитални медиуми, како што се логоа, постери, веб-страници, пакување на производи и други видови на визуелна комуникација.

Основни Елементи на Графички Дизајн:

1. Боја:

   • Боите играат клучна улога во графичкиот дизајн, бидејќи тие можат да предизвикаат различни емоции и да влијаат на перцепцијата на корисникот. Комбинирањето на вистинските бои е важно за постигнување на естетска хармонија.

2. Линија:

   • Линиите можат да бидат различни по големина и форма и служат за разни цели: да водат низ дизајнот, да дефинираат форма или да создадат текстура.

3. Форма:

   • Формите можат да бидат геометриски (квадрати, кругови, триаголници) или органски (неправилни, природни форми). Тие се користат за организирање на просторот и за создавање на визуелни структури.

4. Типографија:

   • Типографијата претставува избор и употреба на различни стилови на букви и фонтови за создавање на текст. Од клучно значење е да се изберат фонтови кои соодветствуваат на тонот и пораката на дизајнот.

5. Простор:

   • Просторот (или негативниот простор) е важен за создавање на рамнотежа и за давање фокус на одредени елементи. Тој овозможува полесно читлив и организиран дизајн.

6. Текстура:

   • Текстурата може да биде визуелна (претставува илузија на површина) или физичка (дава чувство на допир). Во дигиталните медиуми, визуелните текстури често се користат за да имитираат материјали како хартија, дрво или метал.

7. Композиција:

   • Ова се однесува на организацијата на сите елементи во дизајнот. Добрата композиција е клучна за создавање визуелна хармонија и за водење на вниманието на публиката.

Примени на Графички Дизајн:

1. Лого дизајн:

   • Логото е визуелна репрезентација на брендот и треба да биде препознатливо, едноставно и уникатно.

2. Пакување на производи:

   • Дизајнот на пакувањето не само што треба да биде привлечен, туку и функционален, да го пренесе идентитетот на брендот и да ги информира корисниците.

3. Постери и летоци:

   • Постерите и летоците треба да привлечат внимание и да пренесат кратка, но силна порака преку слики и текст.

4. Веб дизајн:

   • Графичкиот дизајн игра важна улога во дизајнирањето на веб-страници, од избор на бои, фонтови и слики до организација на содржината.

5. Дизајн на публикации:

   • Книги, списанија и весници бараат добро организиран текст и визуелни елементи за да бидат и визуелно привлечни и лесни за читање.

Алати за Графички Дизајн:

• Adobe Photoshop: За уредување на слики и креирање на растерска графика.
• Adobe Illustrator: За векторски дизајн и креирање на илустрации.
• CorelDRAW: Векторска графика која е популарна за креирање на логоа, флаери и постери.
• Canva: Онлајн алатка за дизајнирање на визуелни елементи која е лесна за користење и достапна за почетници.

Вештини на Графичкиот Дизајнер:

1. Креативност: Способност за размислување надвор од кутијата и за генерирање на оригинални идеи.
2. Технички вештини: Познавање на софтверите и алатките кои се користат за дизајн.
3. Око за детали: Внимание на мали елементи кои можат значително да го подобрат дизајнот.
4. Комуникациски вештини: Способност да се пренесе идеја визуелно, но и да се комуницира со клиенти за да се разберат нивните потреби.

Графичкиот дизајн ги комбинира уметноста и технологијата за да се создадат визуелни решенија кои комуницираат идеи на јасен и ефективен начин.

Модел на ентитет и асоцијација

 Моделот на Ентитет-Асоцијација е еден од најкорисните и најважни алатки за дизајнирање на бази на податоци. Со негова помош можеме систематски да го организираме нашиот систем на податоци, да ги дефинираме односите меѓу ентитетите и да го олесниме понатамошното имплементирање на базата.Ентитет-Асоцијација моделот (Е-А модел) е концептуален модел што се користи за визуелизација и дизајнирање на бази на податоци. Со негова помош, можеме да ги претставиме елементите на еден систем и нивните врски.

Целта на Е-А моделот е да обезбеди јасна слика за тоа кои податоци треба да бидат зачувани, како и како тие податоци се поврзани помеѓу себе.

 Основни концепти на Е-А моделот

2.1 Ентитети

Ентитетите претставуваат објекти или субјекти за кои се чуваат податоци во системот. Тоа можат да бидат физички објекти, лица, места или дури и апстрактни концепти.

• Примери:
  • Ентитет „Студент“: Студент е физичка личност.
  • Ентитет „Книга“: Книга е физички предмет.

Атрибути: Ентитетите имаат карактеристики или својства, познати како атрибути.

• Примери на атрибути за ентитетот „Студент“: име, презиме, датум на раѓање.
• Примери на атрибути за ентитетот „Книга“: наслов, автор, ISBN.

  2.2 Асоцијации (Релации)

  Асоцијациите го претставуваат односот или врската меѓу ентитетите. Тие покажуваат како еден ентитет е поврзан со друг.

  • Пример: Студент „запишува“ курс.
  • Типови релации:
    • 1:1 (еден на еден): Еден студент има една студентска книшка.
    • 1(еден кон многу): Еден професор предава повеќе предмети.
    • M(многу на многу): Студенти можат да запишат повеќе предмети, а еден предмет може да биде запишан од повеќе студенти

      Процес на создавање на Е-А модел

      1. Идентификување на ентитети: Прво ги идентификуваме сите важни субјекти кои треба да се чуваат во базата на податоци.
      2. Идентификување на релации: Потоа се идентификуваат релациите помеѓу овие ентитети.
      3. Идентификување на атрибути: Поставување на атрибути за секој ентитет и релација.
      4. Дефинирање на кардиналност: Одредување на типот на кардиналност за секоја релација.
      5. Цртање на Е-А дијаграм: Визуелизација на моделот.