Информатика : 2025

Friday, January 10, 2025

Вежба 1: Препознавање на видови писма

Цел: Да се препознаат разликите меѓу серифни, сан-серифни, и декоративни писма.

Задача:
- Презентирајте примери од следните видови фонтови:
  - Серифни: Times New Roman, Georgia
  - Сан-серифни: Arial, Helvetica
  - Декоративни: Comic Sans, Lobster
- Учениците треба да ги класифицираат примерите во соодветните категории.
- Видови писма Видови писма
- Видови писма Видови писма
- Видови писма Видови писма
Прашања:
- Кој вид писмо е најчитлив за подолги текстови?
- Каде би го користеле декоративното писмо?

Вежба 2: Избор на соодветно писмо за веб-страница

Цел: Да се научи изборот на соодветен фонт за различни типови на содржина.

Задача:
- Замислете дека дизајнирате веб-страница за:
  - Новости
  - Детска игра
  - Банкарски услуги
- Учениците треба да изберат соодветни фонтови за насловите и содржината.
Дискусија:

Зошто го избрале тој фонт?
Како изгледот на писмото влијае на впечатокот на посетителите?

Вежба 3: Комбинирање на фонтови

Цел: Да се практикува правилно комбинирање на различни видови писма.

Задача:
- Обезбедете текст што содржи наслови, поднаслови и содржина.
- Учениците треба да изберат два фонта (еден за наслови и еден за текст) кои добро се комбинираат.
Совети:

Избегнувајте премногу слични фонтови.
Серифен фонт за текст може да се комбинира со сан-серифен за наслови.

Вежба 4: Креирање на текстуален банер

Цел: Да се примени декоративно писмо за креирање впечатливи елементи.

Задача:
- Учениците треба да креираат текстуален банер со декоративен фонт (на пр. за реклама или покана).
- Се бара користење на соодветна боја, големина, и стил на текст.
Пример:

„Продажба на книги – 50% попуст!“ со фонт Lobster и живописни бои.

Вежба 5: Визуелна анализа на веб-страници

Цел: Да се идентификуваат видови писма на реални веб-страници.

Задача:
- Учениците да отворат три различни веб-страници (на пр. новински портал, е-продавница и блог).
- Да ги запишат фонтовите што се користат за наслови, поднаслови и текст.
Дискусија:
- Како избраните фонтови ја пренесуваат пораката на веб-страницата?
- Дали фонтовите се читливи и соодветни?

Писмото претставува еден од најзначајните изуми на човештвото, овозможувајќи комуникација, складирање и пренос на информации низ вековите. Неговата еволуција поминала низ различни фази, што се одразило и на современото обликување на текстуалните елементи за веб.

Зошто мислите дека луѓето започнале да создаваат писмо?
- Какви биле првите потреби за пишување?
Како мислите дека изгледале првите форми на писмо?
- Дали тие биле слични на денешните букви?
Кои природни материјали мислите дека луѓето ги користеле за пишување во древноста?
- Камен, кожа, папирус?
Каква улога имало писмото во древните цивилизации?
- Како помогнало во организирање на општеството и трговијата?
Кои се некои од најстарите видови писма што ги знаете?
- Хиероглифи, клинесто писмо, феникиско писмо?
Како мислите дека развојот на писмото влијаел на културите и науката?
- Дали би било возможно зачувување на историјата без писмо?
Што е разликата помеѓу сликопис и фонетско писмо?
- Кое е полесно за учење и употреба?
Како мислите дека промените во технологијата влијаеле на пишувањето?
- Премин од рачно пишување кон печатење и потоа дигитални текстови.
Дали сметате дека писмото ќе продолжи да се развива и во иднина?
- Какви промени би можеле да се случат со писмото во дигиталната ера?
Кој вид писмо или писмен систем најмногу ве фасцинира и зошто?

Дали е тоа кинеско писмо, арапска калиграфија или нешто друго?

Почетоци на писмото

Пиктограми
- Првите облици на писмо биле пиктограми, кои претставувале симболи за објекти или концепти.
- На пример, шумерското писмо (околу 3100 г. п.н.е.) користело пиктограми за запис на трговски договори.
Клинесто писмо
- Со текот на времето, пиктограмите се развиле во абстрактни знаци, како што е клинестото писмо на Месопотамија.
- Ова писмо било користено за административни и правни записи.
Хиероглифи
- Во Египет, хиероглифите биле симболи со естетска и информативна функција, користени за запис на религиозни и историски настани.

2. Развој на алфабетот

Феничански алфабет

Првиот вистински алфабет со фонетски принцип се развил околу 1200 г. п.н.е. од Феничаните.
Овој алфабет содржел 22 букви

Латинско писмо
- Римјаните го создале латинско писмо, кое станало доминантно во западниот свет.
- Ова писмо сè уште е основа за многу јазици денес.

3. Средновековие: Рачно пишување и калиграфија

Во средниот век, ракописите се украсувале со калиграфија и илуминации.
Различни стилови на писмо, како каролиншката минускула, овозможиле појасен и читлив текст.
Појавата на готското писмо ја одразувала естетиката на тогашното време.

4. Печатарство и стандарди на типографија

Гутенберг и печатарската преса (15 век)
- Со изумот на печатарската преса, текстот станал подостапен и широко распространет.
- Се појавиле првите типографски фонтoви базирани на рачното пишување.
Ренесансни фонтови
- Во ренесансата се развиле фонтови како Times New Roman, кои ги комбинирале читливоста и естетиката.

5. Модерна ера: Компјутерска типографија и веб-дизајн

Со појавата на компјутерите, типографијата се дигитализирала.
Различни фонт формати, како TrueType и OpenType, овозможиле создавање и користење на огромен број стилови.
Веб типографија
- Во современиот веб-дизајн, писмото има клучна улога за корисничкото искуство.
- CSS (Cascading Style Sheets) овозможува обликување на текстот со својства како големина, боја, интерлинија и ориентација.
- Познати фонтови како Arial, Roboto, и Lato се често користени заради нивната читливост и модерност.

6. Видови на писмо за веб

Сан-серифни фонтови (без завршни линии)
- Пр. Arial, Helvetica
- Се користат за наслови и кратки текстови.
Серифни фонтови (со завршни линии)
- Пр. Times New Roman, Georgia
- - Идеални за подолги текстови заради нивната формалност.
- Декоративни фонтови
  - Се користат за специјални случаи и нагласување.

Работа со слоеви

Работата со слоеви е еден од клучните аспекти при креирањето и уредувањето на анимации и графики во програми како Vectorian Giotto. Слоевите овозможуваат организирање на објекти, текстови и анимации во различни "слоеви" на платното, така што секој слој може да се обработува и менува независно од останатите. Ова им помага на дизајнерите и аниматорите да создадат поорганизирани и посложени анимации.

Еве како да работите со слоеви во Vectorian Giotto:

1. Што се слоеви?

Слоевите се структури кои ја разделуваат работната околина на различни вертикални "плочи". Секој слој може да содржи различни објекти, текст, анимации и ефекти. Работата со слоеви овозможува управување со сложени сцени без да се изгуби контрола над објектите.

2. Панелот Layers

Во Vectorian Giotto, Layers Panel ви овозможува да ги управувате слоевите на вашата анимација. Овде можете да додаваате, избришете, пренесувате или менувате наредбата на слоевите.

Клучни функции на панелот Layers:

Додавање нов слој:
- Кликнете на иконата на нов слој или користете го Ctrl + Shift + N за да додадете нов слој.
Преименување на слој:
- Десен клик на слојот и одберете Rename Layer за да му дадете ново име.
Невидливи слоеви:
- Кликнете на иконата со окото до слојот за да го направите невидлив.
Блокирање слој:
- Кликнете на иконата со катанец за да го блокирате слојот и да не може да се менува.
Превртување слоеви:
- Превртете ги слоевите за да промените нивниот редослед, поместувајќи ги нагоре или надолу во панелот.

3. Додавање и работа со објекти на различни слоеви

Работата со слоеви ви овозможува да додавате објекти на различни слоеви, така што секој објект може да се обработува поединечно.

Пример:

Отворете нов проект.
Додадете круг на платното.
Додадете нов слој преку панелот Layers.
Изберете ново креираниот слој и додадете квадрат.
Променете ги боите на кругот и квадратот за секој слој.
Преместете ги објектите на различни позиции.

4. Пренос на објекти помеѓу слоеви

Објектите можат да се преместуваат од еден слој во друг. За тоа:

Изберете објект.
Користете ја алатката Selection Tool за да го преместите објектот.
Превлечете го во посакуваниот слој во Layers Panel.

5. Работа со анимации на слоеви

Едно од главните предности на слоевите е што можете да анимирате објекти на различни слоеви независно, така што создавате ефекти како што се движење, менување на боја, трансформации и многу други.

Пример на анимација со слоеви:

Изберете објект на првиот слој (на пример, квадрат).
Додадете клучен кадар во Timeline за промената на позицијата на квадратот.
Додадете нов слој и поставете нов објект (на пример, круг).
Анимирајте го кругот со додавање на клучни кадри во Timeline.
Повторете ги истите чекори за другите објекти на различни слоеви.

6. Пример на работна околина со повеќе слоеви

Креирај нов проект: Големина на платното 800x600.
Додади слој 1: Изберете Rectangle Tool и нацртајте квадрат.
Додади слој 2: Изберете Ellipse Tool и нацртајте круг.
Додади слој 3: Изберете Text Tool и напишете текст „Пример на слоеви“.
Анимирај објекти: Додадете различни анимации на квадратот, кругот и текстот преку Timeline.
Промена на редоследот на слоевите: Променете ги позициите на слоевите за да создадете ефект на повикување на објекти еден по еден.

7. Користење на алатките за ефекти на слоеви

Во Vectorian Giotto, можете да применувате различни ефекти на слоевите:

Transparency (Транспарентност): Применете транспарентност на објектите за да создадете ефекти на провидност.
Drop Shadow (Сенка): Применете сенка за да дадете тридимензионален изглед на објектите.
Glow (Сјај): Додајте ефект на сјај на објектите за визуелно нагласување.

8. Практична вежба: Работете со слоеви и анимации

Цели:

Научете како да додавате и уредувате слоеви.
Анимирајте објекти со различни ефекти и променете нивниот редослед.

Упатство:

Отворете нов документ.
Додадете три различни објекти на три различни слоеви (например, квадрат, круг и текст).
Анимирајте ги објектите на секој слој да се движат во различни правци.
Применете ефекти на секој објект, како што се промена на боја, транспарентност и сенка.
Прегледајте ја анимацијата во Preview.

Задача:

Креирајте анимација со објекти на различни слоеви кои се движат и менуваат свои својства во текот на анимацијата.
Применете различни ефекти на секој слој.

Заклучок

Работата со слоеви е клучен дел од креирањето анимации и графики во Vectorian Giotto. Со помош на слоевите, можете да креирате сложени анимации со објекти кои се независни и се управуваат поединечно. Ова обезбедува поефикасно и поорганизирано работење на проектите.

Прашања:

Што се слоеви во анимацијата и каква е нивната улога?
Како може да се додаде нов слој во проектот во Vectorian Giotto?
Што се случува кога ќе ги промените слоевите во панелот „Layers“? Дали тоа влијае на другите објекти на платното?
Како може да се блокира слој во Vectorian Giotto и што значи тоа за објектите на тој слој?
Како можете да ги промените позициите на слоевите и што се случува кога преместувате слој во панелот?
Како може да се направи слој невидлив во проектот и какво влијание има тоа на анимацијата?
Како да додадете објекти на различни слоеви? Објаснете го процесот.
Кои се предностите од работата со слоеви кога креирате анимации?
Што се случува ако се променат својствата на еден слој (како транспарентност или боја)? Како тоа влијае на објектите во тој слој?
Како да анимирате објект на одреден слој во одредени кадри?

Прашања за напредни концепти за слоеви

Како се прилагодува редоследот на слоевите за време на анимација и што може да се постигне со оваа промена?
Што претставуваат клучните кадри за слоеви и како да се користат за анимирање на објекти во слоевите?
Како да преместите објект од еден слој во друг во Vectorian Giotto? Дали тоа ќе има влијание на неговата анимација?
Објаснете како се користат ефекти како сјај или сенка на ниво на слој. Како тие влијаат на изгледот на објектите?
Што значи да се блокира слој и како тоа се применува во комплексни анимации?

Практични прашања

Креирајте нов проект во Vectorian Giotto и додадете три различни слоеви. Објаснете како да ги анимирате објектите на секој од нив.
Применете ефекти на еден слој, како транспарентност, и покажете како тоа влијае на видливоста на објектите.
Како да се додаде текст на нов слој и да се анимира неговото движење преку клучни кадри?
Направете пример со движење на два објекта, еден на горниот слој, а другиот на долниот, и покажете како слоевите влијаат на анимацијата.
Анимирајте објекти од различни слоеви кои ќе се појават или исчезнат во различни времиња. Како ја контролирате времето на анимација за секој од слоевите?

Вежби: Изработка на објекти со алатки и задавање својства на истите

Вежба 1: Креирање нов документ

Цели:

Креирање нов проект (документ).
Избор на големина на платното (stage).
Започнување со работа на нова анимација.

Упатство:

Отворете ја програмата Vectorian Giotto.
Одете на File > New за да започнете нов проект.
Во дијалог прозорецот што ќе се појави, изберете големина на платното (stage), како на пример 800x600 пиксели.
Потврдете го изборот и започнете со работа на новото платно.
Сега креирајте основни објекти (како круг или квадрат) со користење на Shape Tool.

Задача:

Креирајте документ со големина 800x600.
Додајте еден квадрат и еден круг на платното.

Вежба 2: Уредување на работната околина

Цели:

Промена на големината на платното (stage).
Прилагодување на изгледот на работната околина.
Работа со различни панели (Layers, Timeline, Properties).

Упатство:

Отворете нов документ како во претходната вежба.
Одете на Window и изберете кои панели сакате да ги видите (например, Layers, Timeline, Properties).
Променете го изгледот на работната околина така што панелите Timeline и Properties ќе бидат видливи.
Променете ја големината на платното на 1024x768 пиксели преку Stage Properties.
Погледнете го панелот Properties и променете некои својства на објектите (како боја и големина).

Задача:

Променете големина на платното на 1024x768.
Активирајте го панелот Layers и додадете нов слој.
Променете некои својства на објектите на платното (цветови, големини).

Вежба 3: Работа со панели - Layers и Timeline

Цели:

Разбирање на панелите Layers и Timeline.
Уредување на слоеви и анимации.

Упатство:

Отворете нов документ.
Додајте неколку различни објекти (на пример, квадрат, круг, и текст) на платното.
Одете на панелот Layers и создадете 3 различни слоја (едниот за квадрат, еден за круг и еден за текст).
За секој објект на различен слој, применете различни бои.
Променете некои од објектите на слоевите (на пример, преместете ги во различни позиции).
Променете времетраење на секој кадар во Timeline за да создадете едноставна анимација на движење на објектите.

Задача:

Додајте 3 објекти на различни слоеви.
Изведете анимација со промена на позицијата на објектите преку Timeline.

Вежба 4: Анимација на објекти и работа со панелот Timeline

Цели:

Креирање на анимација на движење.
Употреба на клучни кадри (keyframes) и помошни кадри.

Упатство:

Креирајте нов документ.
Додајте објект (на пример, квадрат).
Во панелот Timeline, поставете клучни кадри на различни времиња (например, на 0, 20 и 40 кадри).
Поставете различни позиции на квадратот за секој клучен кадар.
За да ја завршите анимацијата, поставете помошни кадри за да се пополни движењето помеѓу клучните кадри.
Прегледајте ја анимацијата во Preview.

Задача:

Создајте анимација каде квадратот ќе се движи од една страна на платното до другата.
Користете клучни кадри за позицијата на квадратот.

Вежба 5: Креирање на едноставна анимација со ефекти

Цели:

Применување на анимациски ефекти како motion tweening.
Работа со текст и анимација на текст.

Упатство:

Креирајте нов документ и додадете текст на платното.
Во панелот Timeline, поставете клучни кадри за движење на текстот (например, почетна и крајна позиција).
Применете motion tweening за автоматско пополнување на анимацијата помеѓу клучните кадри.
Додадете ефект на текстот за да се промени бојата за време на анимацијата.
Прегледајте ја анимацијата и подесете ја времетраењето на кадрите ако е потребно.

Задача:

Креирајте анимација со текст кој се движи од левата страна на платното до десната страна.
Применете ефект на промена на бојата на текстот за време на движењето.

Вежба 1: Креирање на основни геометриски објекти

Цели:

Креирање основни геометриски објекти.
Применување на различни бои и ефекти.

Упатство:

Отворете нов документ во Vectorian Giotto.
Изберете алатка за Rectangle Tool и нарисувајте правоаголник на платното.
Изберете Ellipse Tool и нарисувајте круг на платното.
Изберете Polygon Tool и креирајте полигонот (триаголник или некоја друга форма).
Применете различни бои на секој објект со користење на Fill Color и Stroke Color од Properties Panel.

Задача:

Креирајте три објекти: еден квадрат, еден круг и еден полигонот (триаголник).
Додадете различни бои за пополнување и обрис на секој објект.

Вежба 2: Работа со алатки за цртање и промена на обликот на објектите

Цели:

Употреба на алатки за цртање за прилагодување на обликот на објектите.
Применување на различни ефекти и деформации.

Упатство:

Отворете нов документ во Vectorian Giotto.
Изберете Pen Tool и креирајте слободна форма на платното (например, ѕвезда или некоја сложена форма).
Изберете Selection Tool и прилагодете некои од точките на објектот за да го измените неговиот облик.
Применете ефект на боја, транспарентност или сенка преку Properties Panel.

Задача:

Креирајте слободна форма (на пример, ѕвезда) со Pen Tool.
Прилагодете ја формата со Selection Tool и применете ефекти како сенка или транспарентност.

Вежба 3: Задавање својства на објекти (боја, големина, граница)

Цели:

Применување на различни својства на објекти како што се боја, големина, граница и транспарентност.
Променување на ефекти преку панелот Properties.

Упатство:

Креирајте неколку геометриски објекти на платното (на пример, квадрат, круг, полигонот).
Користете Properties Panel за да ги промените својствата на секој објект:
- Променете ја бојата за пополнување (Fill Color).
- Променете ја бојата на обрисот (Stroke Color).
- Променете ја големината на објектот (Width, Height).
- Применете граница (Stroke Width).
- Применете транспарентност за да го направите објектот полупрозирен.

Задача:

Изработете 3 објекти: квадрат, круг и полигонот.
Применете различни бои на пополнување и обрис на секој објект.
Променете ги нивните големини и додадете транспарентност.

Вежба 4: Анимација на објекти со промена на својства (движение, боја, големина)

Цели:

Анимирање на објекти со променливи својства.
Применување на движење и промена на боја или големина преку Timeline.

Упатство:

Креирајте нов документ и додадете објект на платното (на пример, квадрат).
Изберете Timeline Panel и поставете клучен кадар на 0 секунди.
Променете ја позицијата на квадратот за да се движи по платното во следните кадри.
Поставете нов клучен кадар на 20-тиот кадар и променете ја бојата на квадратот.
Поставете нов клучен кадар на 40-тиот кадар и променете ја големината на квадратот.

Задача:

Направете квадрат кој се движи од левата до десната страна на платното.
Променете ја бојата и големината на квадратот во текот на анимацијата.

Вежба 5: Креирање текст и прилагодување својства

Цели:

Креирање и уредување на текст.
Применување на стилови и анимација на текст.

Упатство:

Отворете нов документ и изберете Text Tool.
Напишете текст на платното (на пример: „Добредојдовте“).
Изберете го текстот и применете Properties Panel за да ја промените бојата, големината, стилот и шрифтот.
Извршете анимација на текстот за да се поместува или да се менува бојата за време на анимацијата.

Задача:

Напишете текст "Добредојдовте" и применете стилови како големина, боја и шрифт.
Направете анимација на текстот така што ќе се менува бојата и ќе се движи од лево на десно.

Вежби: Креирање документ, уредување на работна околина, панели

Вежба 1: Креирање нов документ

Цели:

Креирање нов проект (документ).
Избор на големина на платното (stage).
Започнување со работа на нова анимација.

Упатство:

Отворете ја програмата Vectorian Giotto.
Одете на File > New за да започнете нов проект.
Во дијалог прозорецот што ќе се појави, изберете големина на платното (stage), како на пример 800x600 пиксели.
Потврдете го изборот и започнете со работа на новото платно.
Сега креирајте основни објекти (како круг или квадрат) со користење на Shape Tool.

Задача:

Креирајте документ со големина 800x600.
Додајте еден квадрат и еден круг на платното.

Вежба 2: Уредување на работната околина

Цели:

Промена на големината на платното (stage).
Прилагодување на изгледот на работната околина.
Работа со различни панели (Layers, Timeline, Properties).

Упатство:

Отворете нов документ како во претходната вежба.
Одете на Window и изберете кои панели сакате да ги видите (например, Layers, Timeline, Properties).
Променете го изгледот на работната околина така што панелите Timeline и Properties ќе бидат видливи.
Променете ја големината на платното на 1024x768 пиксели преку Stage Properties.
Погледнете го панелот Properties и променете некои својства на објектите (како боја и големина).

Задача:

Променете големина на платното на 1024x768.
Активирајте го панелот Layers и додадете нов слој.
Променете некои својства на објектите на платното (цветови, големини).

Вежба 3: Работа со панели - Layers и Timeline

Цели:

Разбирање на панелите Layers и Timeline.
Уредување на слоеви и анимации.

Упатство:

Отворете нов документ.
Додајте неколку различни објекти (на пример, квадрат, круг, и текст) на платното.
Одете на панелот Layers и создадете 3 различни слоја (едниот за квадрат, еден за круг и еден за текст).
За секој објект на различен слој, применете различни бои.
Променете некои од објектите на слоевите (на пример, преместете ги во различни позиции).
Променете времетраење на секој кадар во Timeline за да создадете едноставна анимација на движење на објектите.

Задача:

Додајте 3 објекти на различни слоеви.
Изведете анимација со промена на позицијата на објектите преку Timeline.

Вежба 4: Анимација на објекти и работа со панелот Timeline

Цели:

Креирање на анимација на движење.
Употреба на клучни кадри (keyframes) и помошни кадри.

Упатство:

Креирајте нов документ.
Додајте објект (на пример, квадрат).
Во панелот Timeline, поставете клучни кадри на различни времиња (например, на 0, 20 и 40 кадри).
Поставете различни позиции на квадратот за секој клучен кадар.
За да ја завршите анимацијата, поставете помошни кадри за да се пополни движењето помеѓу клучните кадри.
Прегледајте ја анимацијата во Preview.

Задача:

Создајте анимација каде квадратот ќе се движи од една страна на платното до другата.
Користете клучни кадри за позицијата на квадратот.

Вежба 5: Креирање на едноставна анимација со ефекти

Цели:

Применување на анимациски ефекти како motion tweening.
Работа со текст и анимација на текст.

Упатство:

Креирајте нов документ и додадете текст на платното.
Во панелот Timeline, поставете клучни кадри за движење на текстот (например, почетна и крајна позиција).
Применете motion tweening за автоматско пополнување на анимацијата помеѓу клучните кадри.
Додадете ефект на текстот за да се промени бојата за време на анимацијата.
Прегледајте ја анимацијата и подесете ја времетраењето на кадрите ако е потребно.

Задача:

Креирајте анимација со текст кој се движи од левата страна на платното до десната страна.
Применете ефект на промена на бојата на текстот за време на движењето.

Учебник информатика за прва година

информатика за прва година

Wednesday, January 8, 2025

Создавање релации (врски) меѓу табелите;

Во базите на податоци, релациите се користат за поврзување на податоците во различни табели. Ова овозможува да се создадат конекции и да се обезбеди интегритет на податоците, така што податоците во различни табели можат да бидат поврзани преку некои заеднички полиња.

Во Microsoft Access, релациите се дефинираат преку периферни клучеви и врски меѓу табелите.

Типови релации:

Едноставна (1:1) релација: Една вредност во една табела е поврзана со една вредност во друга табела.
Едно-на-многу (1:M) релација: Една вредност во една табела е поврзана со многу вредности во друга табела. Ова е најчестиот тип на релација.
Многу-на-многу (M:M) релација: Многу вредности во една табела можат да бидат поврзани со многу вредности во друга табела.

Како да креирате релации меѓу табелите:

Креирање на табели: Прво, треба да имате најмалку две табели кои ќе бидат поврзани. На пример:
Табела Customers:
- CustomerID (Primary Key)
- Name
- Email
Табела Orders:
- OrderID (Primary Key)
- CustomerID (Foreign Key)
- OrderDate
Во оваа ситуација, CustomerID ќе биде користен како Foreign Key во табелата Orders за да ја поврзе со табелата Customers.
Дефинирање на релацијата: За да создадете релација меѓу табелите, следете ги овие чекори:
- Отворете ја базата на податоци во Microsoft Access.
- Одете на Database Tools (Алати за база на податоци) и изберете Relationships.
- Кликнете на Show Table и изберете ги табелите кои сакате да ги поврзете (на пример, Customers и Orders).
- Повлечете го полето што ќе ја создаде врската. На пример, повлечете CustomerID од табелата Customers и ставете го на CustomerID во табелата Orders.
- Во прозорецот што се отвора, потврдете дека врската е поставена на One to Many (едно на многу), бидејќи еден клиент може да има повеќе нарачки.
- Кликнете Create за да ја завршите релацијата.
Конфигурирање на интегритетот на податоците:
- Во истиот прозорец, можете да активирате Referential Integrity (Интегритет на референци).
- Кога е активирана Referential Integrity, ова значи дека не можете да додадете нарачка без да имате постоечки клиент во табелата Customers. Исто така, ако се избрише клиент, сите нарачки што се поврзани со тој клиент ќе бидат автоматски избришани или ќе се постават на null (ако изберете Cascade Delete или Cascade Update).
Додавање на други опции на релацијата:
- Cascade Update: Ова овозможува автоматско ажурирање на Foreign Key во табелата Orders ако CustomerID во табелата Customers се промени.
- Cascade Delete: Ова овозможува автоматско бришење на сите поврзани нарачки во табелата Orders кога ќе се избрише запис во табелата Customers.

Пример за релации:

Пример 1: Едно-на-многу (1:M) релација

Табела Customers:
- CustomerID (Primary Key)
- Name
- Email
Табела Orders:
- OrderID (Primary Key)
- CustomerID (Foreign Key)
- OrderDate

Релација: Еден клиент (од табелата Customers) може да има повеќе нарачки (од табелата Orders). CustomerID во табелата Orders е Foreign Key кој се поврзува со Primary Key во табелата Customers.

Пример 2: Многу-на-многу (M:M) релација

Ако една нарачка може да има повеќе производи и еден производ може да биде на повеќе нарачки, ќе ви треба трета табела за да ја воспоставите многу-на-многу релацијата.

Табела Orders:
- OrderID (Primary Key)
- OrderDate
Табела Products:
- ProductID (Primary Key)
- ProductName
Табела OrderDetails (поврзувачка табела):
- OrderID (Foreign Key)
- ProductID (Foreign Key)
- Quantity

Релацијата се воспоставува преку табелата OrderDetails, која има Foreign Keys за OrderID и ProductID.

Практична вежба:

Креирајте две табели:
- Табела Customers со полиња CustomerID, Name, Email.
- Табела Orders со полиња OrderID, CustomerID, OrderDate.
Додајте релација помеѓу табелите Customers и Orders преку CustomerID.
Активирајте Referential Integrity за да се обезбеди дека нарачката секогаш има постоечки клиент.
Тестирајте ја релацијата така што ќе додадете нови нарачки за постоечките клиенти.

Заклучок

Релациите се важен дел од дизајнот на базата на податоци, бидејќи овозможуваат конзистентност на податоците и поедноставуваат манипулација со податоци во повеќе табели. Креирањето релации во Microsoft Access е лесно и овозможува автоматски ажурирања и бришење на поврзаните податоци кога ќе се направат промени во една од табелите.

Користење на наредбите:create, alter, drop.

Во Microsoft Access, наредбите CREATE, ALTER и DROP се користат за работа со структурата на базата на податоци, како што се креирање, менување или бришење на табели и други елементи во базата на податоци. Овие SQL наредби се важни за дизајнирање и одржување на базата на податоци.

1. CREATE (Креирање на нови елементи)

Наредбата CREATE се користи за создавање нови објекти во базата на податоци, како што се табели, индекси и изгледи.

Пример 1: Креирање на табела

sql
CREATE TABLE Employees (
    EmployeeID AUTOINCREMENT PRIMARY KEY,
    FirstName TEXT NOT NULL,
    LastName TEXT NOT NULL,
    Age INT,
    Email TEXT UNIQUE
);

Оваа наредба создава нова табела со име Employees со следниве полиња:
- EmployeeID: AutoNumber тип (само растечка бројка) и е примарен клуч.
- FirstName и LastName: Text тип, не може да биде празно.
- Age: Integer тип.
- Email: Text тип, мора да биде уникатно.

Пример 2: Креирање на индекс

sql
CREATE INDEX idx_FirstName ON Employees (FirstName);

Оваа наредба креира индекс за полето FirstName во табелата Employees за побрзо пребарување.

2. ALTER (Измена на постоечки елементи)

Наредбата ALTER се користи за измена на постоечките структури на табелите, како што се додавање, менување или бришење на полиња.

Пример 1: Додавање ново поле во табела

sql
ALTER TABLE Employees
ADD COLUMN PhoneNumber TEXT;

Оваа наредба додава ново поле PhoneNumber во табелата Employees.

Пример 2: Менување на тип на податок на поле

Во Microsoft Access не постои директна SQL наредба за менување на типот на податок на поле. Наместо тоа, треба да се креира нова колона, да се пренесат податоците и потоа да се избрише старата колона.

Пример за креирање нова колона и бришење стара:

sql
ALTER TABLE Employees
ADD COLUMN NewPhoneNumber TEXT;

UPDATE Employees
SET NewPhoneNumber = PhoneNumber;

ALTER TABLE Employees
DROP COLUMN PhoneNumber;

ALTER TABLE Employees
RENAME COLUMN NewPhoneNumber TO PhoneNumber;

Пример 3: Избришете поле од табела

sql
ALTER TABLE Employees
DROP COLUMN Age;

Оваа наредба го брише полето Age од табелата Employees.

3. DROP (Бришење на елементи)

Наредбата DROP се користи за целосно бришење на објекти како табели, индекси, изгледи и други елементи од базата на податоци. DROP е неповратна операција.

Пример 1: Бришење на табела

sql
DROP TABLE Employees;

Оваа наредба го брише целиот објект Employees, вклучувајќи ги и податоците што се наоѓаат во табелата.

Пример 2: Бришење на индекс

sql
DROP INDEX idx_FirstName ON Employees;

Оваа наредба го брише индексот idx_FirstName од табелата Employees.

Заклучок за користење на CREATE, ALTER и DROP:

CREATE: Се користи за создавање нови елементи (табели, индекси и изгледи).
ALTER: Се користи за измена на постоечките елементи (додавање, менување, бришење полиња).
DROP: Се користи за трајно бришење на елементи (табели, индекси).

Пример на целокупен SQL скрипт

sql
-- Креирање на табела Employees
CREATE TABLE Employees (
    EmployeeID AUTOINCREMENT PRIMARY KEY,
    FirstName TEXT NOT NULL,
    LastName TEXT NOT NULL,
    Age INT,
    Email TEXT UNIQUE
);

-- Додавање ново поле за телефон
ALTER TABLE Employees
ADD COLUMN PhoneNumber TEXT;

-- Избришете поле Age
ALTER TABLE Employees
DROP COLUMN Age;

-- Бришење на табелата Employees
DROP TABLE Employees;

Секој од овие SQL изрази е корисен во различни ситуации, а важно е да се запамети дека DROP е неповратен процес, па треба внимателно да се користи.

Додавање и менување на колони во табела – ALTER() и бришење табела – DROP() во Microsoft Access

Во Microsoft Access, ALTER и DROP се SQL наредби што се користат за промени во структурата на табелите, како што се додавање, менување или бришење на полиња (колони).

1. Додавање на колона во табела (ALTER TABLE - ADD COLUMN)

Кога сакате да додадете ново поле во постоечка табела, користите наредба ALTER TABLE со ADD COLUMN. Ова е корисно кога сакате да ги промените полето или податоците во постоечката табела.

Пример:

sql
ALTER TABLE Employees
ADD COLUMN PhoneNumber Short Text;

Ова ќе додаде ново поле со име PhoneNumber во табелата Employees и ќе го постави типот на податок како Short Text.

2. Менување на колона во табела (ALTER TABLE - MODIFY COLUMN)

Во Microsoft Access, не постои директен SQL команд за менување на типот на податок на постоечка колона како во други DBMS (на пример, MySQL). Наместо тоа, ако сакате да го промените типот на податок или атрибутот на полето, најчесто треба да ја создадете новата колона, да ги пренесете податоците во неа, а потоа да ја избришете старите колони.

Пример за создавање нова колона и копирање податоци:

Додадете нова колона:

sql
ALTER TABLE Employees
ADD COLUMN NewPhoneNumber Short Text;

Копирајте ги податоците од старата колона во новата:
```
sql
UPDATE Employees
SET NewPhoneNumber = PhoneNumber;
```

Избришете ја старата колона:

sql
ALTER TABLE Employees
DROP COLUMN PhoneNumber;

Променете го името на новото поле ако е потребно:
```
sql
ALTER TABLE Employees
RENAME COLUMN NewPhoneNumber TO PhoneNumber;
```

3. Бришење на табела (DROP TABLE)

Кога сакате целосно да ја избришете табелата од базата на податоци, користите DROP TABLE. Оваа операција ќе ја избрише целата табела, вклучувајќи ги и сите податоци и структура на табелата, така што треба внимателно да се користи.

Пример:

sql
DROP TABLE Employees;

Ова ќе ја избрише целата табела Employees од базата на податоци. Ако имате важни податоци во табелата, треба да направите резервна копија пред да ја избришете.

Примери за SQL команди

Додавање ново поле во табела:

sql
ALTER TABLE Students
ADD COLUMN Grade Short Text;

Менување на тип на податок (креирање нова колона и бришење стара):

sql
ALTER TABLE Students
ADD COLUMN NewAge Number;

UPDATE Students
SET NewAge = Age;

ALTER TABLE Students
DROP COLUMN Age;

ALTER TABLE Students
RENAME COLUMN NewAge TO Age;

Бришење табела:
```
sql
DROP TABLE Courses;
```

Практична вежба:

Креирајте нова табела Employees со полиња: EmployeeID, FirstName, LastName, Salary.
Додајте ново поле PhoneNumber во табелата Employees.
Променете го типот на податок на PhoneNumber од Short Text во Long Text.
Избришете ја табелата Employees.

Забелешки:

ALTER TABLE е многу корисна за правење на промени во структурата на табелата, но мора да се биде внимателен кога се менуваат типови на податоци или се избришуваат колони, бидејќи ова може да доведе до губење податоци.
DROP TABLE е неповратен процес. Ако погрешно ја избришете табелата, ќе треба да ја восстановите од резервна копија (ако е направена).

Kористење ограничувања (constraints);

Типови на ограничувања во Microsoft Access

NOT NULL (Не може да биде празно)
Обезбедува дека полето не може да биде оставено празно при внесување податоци.
- Пример: Полето за FirstName не може да биде празно.
- Чекори:
  - Отворете ја табелата во Design View.
  - Изберете поле што не може да биде празно (на пр., FirstName).
  - Во Field Properties, поставете Required на Yes.
UNIQUE (Уникатни вредности)
Обезбедува дека вредностите во полето мора да бидат уникатни за секој запис.
- Пример: Полето за Email мора да има уникатни вредности.
- Чекори:
  - Изберете поле (на пр., Email).
  - Оди во Field Properties и под Indexed изберете Yes (No Duplicates).
DEFAULT (Стандардна вредност)
Поставува стандардна вредност за полето ако корисникот не внесе податок.
- Пример: Ако не внесете вредност за Status, може да биде автоматски поставено на Active.
- Чекори:
  - Изберете поле (на пр., Status).
  - Во Field Properties, под Default Value, внесете Active.
VALIDATION RULE (Правило за валидација)
Ограничува вредностите кои можат да бидат внесени во полето според дефинирани правила.
- Пример: За полето Age, треба да се внесат само вредности помеѓу 18 и 100.
- Чекори:
  - Изберете поле (на пр., Age).
  - Во Field Properties, под Validation Rule, внесете >=18 AND <=100.
  - Во Validation Text, внесете порака што ќе се прикажува ако правилото не е исполнето (на пр., Age must be between 18 and 100).
PRIMARY KEY (Примарен клуч)
Примарниот клуч гарантира дека вредностите во полето или комбинација од полиња се уникатни и не може да бидат празни.
- Пример: Полето за StudentID ќе биде примарен клуч, и секој запис ќе има уникатен StudentID.
- Чекори:
  - Изберете поле што ќе биде примарен клуч (на пр., StudentID).
  - Кликнете на Primary Key копчето во лентата со алатки.
FOREIGN KEY (Надворешен клуч)
Поврзува двајца записи помеѓу различни табели. Ова помага да се одржи интегритетот на податоците.
- Пример: Табелата Orders може да има поле за CustomerID, кое е надворешен клуч што се поврзува со CustomerID од табелата Customers.
- Чекори:
  - Во Design View на табелата, изберете поле што ќе биде надворешен клуч.
  - Одете на Database Tools → Relationships.
  - Поставете релација меѓу полињата од двете табели и дефинирајте го надворешниот клуч.

Пример за креирање табела со ограничувања

Табела за „Студенти“ со следниве ограничувања:
- StudentID: AutoNumber, Primarу Key.
- FirstName: Short Text, NOT NULL.
- LastName: Short Text, NOT NULL.
- Age: Number, Validation Rule: >=18 AND <=100, Default Value: 18.
- Email: Short Text, UNIQUE.
Чекори:
1. Отворете Table Design View.
2. Внесете полиња:
  - StudentID (AutoNumber, Primary Key)
  - FirstName (Short Text, Required = Yes)
  - LastName (Short Text, Required = Yes)
  - Age (Number, Validation Rule = >=18 AND <=100, Default Value = 18)
  - Email (Short Text, Indexed = Yes (No Duplicates))
3. Кликнете Save.

Практична вежба

Креирајте табела за Вработени со следниве полиња:
- EmployeeID (AutoNumber, Primary Key)
- FirstName (Short Text, Required)
- LastName (Short Text, Required)
- HireDate (Date/Time)
- Salary (Currency, Default Value = 500)
Поставете Email како уникатно поле и поставете валидација за Salary да биде поголем од 100.

Типови податоци, ограничувања и примарен клуч во Microsoft Access

Во Microsoft Access, табелите се составени од полиња, а секое поле има тип на податок и ограничувања. Примарниот клуч е неопходен за идентификација на секој запис во табелата.

1. Типови на податоци во Microsoft Access

При креирање на табела, секое поле мора да има определен тип на податок. Еве ги најчесто користените типови:

Short Text

Текстуални податоци до 255 карактери. Пример: име, адреса.

Long Text

Текстуални податоци до 65,536 карактери. Пример: опис или коментари.

Number

Числени вредности. Пример: возраст, количина.

Date/Time

Датум и време. Пример: 01/08/2025, 10:30 AM.

Currency

Парични вредности со децимали. Пример: 150.75.

AutoNumber

Автоматски генерирани броеви за секој запис (често се користи за Primary Key).

Yes/No

Двојни вредности (Да/Не или True/False).

Hyperlink

Линкови до веб-страници, документи, или е-пошта.

Attachment

Слики, документи или други фајлови.

2. Дефинирање на ограничувања (Constraints)

Ограничувањата служат за да се осигура точноста и интегритетот на податоците во табелата.

Видови на ограничувања:

NOT NULL
- Обезбедува дека вредноста на полето не може да биде празна.
- Пример: Поле за FirstName мора секогаш да содржи податок.
UNIQUE
- Обезбедува дека вредностите во полето се уникатни.
- Пример: Поле за Email мора да има различни вредности за секој запис.
DEFAULT
- Поставува стандардна вредност ако корисникот не внесе податок.
- Пример: Поле Status може да има стандардна вредност Active.
Validation Rule
- Определува правила за валидни податоци.
- Пример: Полето Age мора да има вредност поголема од 18.
Foreign Key (надворешен клуч)
- Ги поврзува записите меѓу две табели.

3. Дефинирање на примарен клуч (Primary Key)

Примарниот клуч е уникатен идентификатор за секој запис во табелата. Обично е поле со тип AutoNumber, но може да биде и комбинација од повеќе полиња.

Чекори за поставување примарен клуч:

Во Table Design прозорецот, изберете го полето што сакате да биде примарен клуч.
Кликнете на Design табот во лентата со алатки.
Кликнете на Primary Key копчето (жолт клуч).
Зачувајте ја табелата.

Пример за табела со типови на податоци и примарен клуч

Поле	Тип на податок	Ограничувања
StudentID	AutoNumber	Primary Key, NOT NULL
FirstName	Short Text	NOT NULL
LastName	Short Text	NOT NULL
DateOfBirth	Date/Time
Email	Short Text	UNIQUE
GPA	Number	Validation Rule > 0 AND <= 4.0

Практична вежба

Креирајте табела Employees со следниве полиња:
- EmployeeID (AutoNumber, Primary Key)
- FirstName (Short Text, NOT NULL)
- LastName (Short Text, NOT NULL)
- HireDate (Date/Time)
- Salary (Currency, Default Value: 500)
Внесете неколку записи и тестирајте ги ограничувањата.

Креирање табели во Microsoft Access

Во Microsoft Access, табелите може да се креираат на два начини:

Користење на волшебник за табели (Table Wizard)
Користење на „Create“ опција за рачно креирање табели

Подолу се објаснети чекорите за секој метод.

Креирање табели со користење на волшебник (Table Wizard)

Волшебникот за табели е лесен и брз начин за креирање табели со претходно дефинирани структури.

Чекори:

Отворете ја вашата база на податоци во Microsoft Access.
Од главното мени, кликнете на Create.
Под делот Tables, изберете Table Wizard.
Ќе се отвори прозорец со листа на шаблони за табели (на пр., Contacts, Orders, Products).
Изберете шаблон за табела и прилагодете ги полињата:
- Пример: За Contacts, можете да ги користите полињата FirstName, LastName, PhoneNumber, и Email.
Кликнете Next и внесете име за табелата.
Дефинирајте Primary Key (на пр., ContactID).
Завршете го процесот со клик на Finish.

2. Креирање табели со користење на „Create“ опција

Оваа опција овозможува рачно креирање на табели според вашите потреби, без претходно дефинирани структури.

Чекори:

Отворете ја вашата база на податоци во Microsoft Access.
Од менито, изберете Create → Table Design.
Ќе се отвори прозорец за дизајн на табелата.

Дефинирање полиња:

Во колоната Field Name, внесете име на полињата:
- StudentID (Primary Key, AutoNumber)
- FirstName (Short Text)
- LastName (Short Text)
- DateOfBirth (Date/Time)
- GPA (Number)
Во колоната Data Type, изберете го соодветниот тип на податок за секое поле.
Во колоната Description, можете да внесете опис за секое поле (опционално).

Зачувување на табелата:

Кликнете Save (Ctrl + S).
Внесете име на табелата (на пр., Students) и потврдете.

Паралелна работа со двата метода

Иако волшебникот е добар за брзо креирање на стандарден сет на полиња, Table Design дава повеќе флексибилност за прилагодување на табелата според специфичните барања.

Практична вежба

Креирајте табела за „Продукти“ со волшебник:
- Полиња: ProductID, ProductName, Category, Price.
Креирајте табела за „Вработени“ со „Create“:
- Полиња: EmployeeID, FirstName, LastName, Position, HireDate.

Креирање база на податоци во Microsoft Access

Оваа активност опфаќа креирање на база на податоци преку:

Користење на шаблони
Креирање нова празна база на податоци
1. Користење на шаблони за креирање на база на податоци
Шаблоните во Microsoft Access се претходно дефинирани структури на бази со табели, форми, извештаи и врски. Ова е корисно за брзо поставување на бази за специфични потреби.
Чекори за работа со шаблони:
1. Отворете Microsoft Access.
2. Во File менито, изберете New.
3. Под делот Available Templates, прегледајте ги понудените шаблони, како:
  - Students (за следење на ученички записи)
  - Inventory (за следење на залихи)
  - Contacts (за управување со контакти)
4. Изберете шаблон, внесете име на базата (на пр. MyStudents.accdb), и кликнете Create.
5. Додадете или уредете податоци користејќи ги табелите, формите и извештаите што се веќе креирани.
2. Креирање на нова празна база на податоци
Доколку ви е потребна персонализирана база, креирајте нова празна база од почеток.
Чекори за креирање нова база:
1. Отворете Microsoft Access.
2. Во File менито, изберете New.
3. Изберете Blank Database.
4. Во полето за име, внесете го името на базата (на пр. LibraryDatabase.accdb).
5. Кликнете Create за да се отвори празната база.
Додавање табели во нова база на податоци
1. Откако ќе ја креирате базата, автоматски ќе се отвори Table1.
2. Променете го името на табелата (на пр. Books) и внесете полиња како:
  - BookID (Primary Key, AutoNumber)
  - Title (Short Text)
  - Author (Short Text)
  - PublishedYear (Number)
  - Genre (Short Text)
Чекори за додавање полиња:
1. Кликнете на Click to Add и изберете го типот на податок (Short Text, Number, Date/Time итн.).
2. Внесете ги имињата на полињата.
3. Зачувајте ја табелата со клик на Save (Ctrl + S).
  практична вежба
  1. Креирајте база на податоци за ученички записи користејќи празна база.
  2. Додајте табела Students со полиња:
    - StudentID (AutoNumber, Primary Key)
    - FirstName (Short Text)
    - LastName (Short Text)
    - DateOfBirth (Date/Time)
    - Class (Short Text)
  3. Внесете 5 записи.
  4. Дизајнирајте формулар за внесување податоци.

Работа со командна линија, работа со графички кориснички интерфејс (GUI);

Софтверите за управување со бази на податоци (DBMS), како Microsoft Access, поддржуваат различни начини на работа. Основните два режими на работа се:

Работа со командна линија (Command Line Interface - CLI)
Работа со графички кориснички интерфејс (Graphical User Interface - GUI)

Подолу е детално објаснување за секој од овие режими, со предности и примери.

1. Работа со командна линија (CLI)

Во командната линија корисникот внесува текстуални команди за да извршува задачи. CLI често се користи во DBMS како MySQL, PostgreSQL, или Oracle Database, но може да се користи и во Microsoft Access преку SQL View.

Карактеристики на CLI:

Текст-базиран интерфејс.
Корисниците внесуваат SQL команди за извршување на операции.
Погоден за напредни корисници кои сакаат брзо и прецизно извршување задачи.
Пример: SQL команда за создавање табела во CLI
```
sql
CREATE TABLE Students (
    StudentID INT PRIMARY KEY,
    FirstName VARCHAR(50),
    LastName VARCHAR(50),
    DateOfBirth DATE,
    GPA DECIMAL(3, 2)
);
```
2. Работа со графички кориснички интерфејс (GUI)
GUI е визуелно ориентиран начин на работа, каде што корисниците користат менија, икони и прозорци за да управуваат со базите на податоци. Microsoft Access, како GUI-ориентиран DBMS, овозможува лесно креирање и уредување на бази.
Карактеристики на GUI:
- Визуелна и интуитивна средина.
- Користење на глувче за интеракција со објектите.
- Погоден за почетници и корисници кои претпочитаат визуелна работа.
  Пример: Креирање табела во GUI на MS Access
  1. Отворете Microsoft Access.
  2. Кликнете на Create → Table Design.
  3. Внесете ги имињата и типовите на полињата (на пр., StudentID, FirstName, LastName).
  4. Зачувајте ја табелата со име Students.

MS Access работно опкружување;

Microsoft Access е алатка за управување со бази на податоци, која е дел од Microsoft Office пакетот. Неговото работно опкружување е дизајнирано за лесно креирање, уредување и управување со бази на податоци. Еве краток преглед на компонентите на работното опкружување:

Клучни компоненти на работното опкружување на MS Access:

1. Ribbon (Лента со алатки)

Се наоѓа на врвот на екранот и е организирана во табови (Home, Create, External Data, Database Tools).
Главни функции:
- Home: Опции за копирање, форматирање и филтрирање на податоци.
- Create: Креирање нови табели, упити, формулари и извештаи.
- External Data: Импортирање и експортирање податоци.
- Database Tools: Опции за анализирање и оптимизирање на базата.

2. Navigation Pane (Панел за навигација)

Се наоѓа на левата страна.
Овозможува преглед и пристап до сите објекти во базата:
- Табели (Tables)
- Прашања (Queries)
- Формулари (Forms)
- Извештаи (Reports)
- Модули (Modules)

3. Објекти на базата на податоци

Табели (Tables): Се користат за складирање на податоците.
Прашања (Queries): За пребарување, филтрирање и анализа на податоците.
Формулари (Forms): За внесување и прегледување на податоци во визуелна форма.
Извештаи (Reports): За печатење и презентирање податоци.
Макроа (Macros): За автоматизација на задачи.
Модули (Modules): За напредно програмирање со VBA (Visual Basic for Applications).

4. Design View и Datasheet View

Design View: За уредување на структурата на табелите, упитите, формуларите и извештаите.
Datasheet View: За внесување и прегледување на податоците во табеларна форма.

5. Status Bar (Статусна лента)

Се наоѓа на дното на екранот.
Прикажува информации за тековниот објект, како и кратенки за промена на прегледот (Datasheet View, Design View, Form View).

6. Quick Access Toolbar (Лента за брз пристап)

Се наоѓа на врвот, над лентата со алатки.
Вклучува команди како што се Save, Undo и Redo, а може да се персонализира според вашите потреби.

7. Document Window (Прозорец за документи)

Прикажува активен објект (табела, упит, формулар или извештај).
Поддржува мултитаскинг со отворање на повеќе објекти во различни табови.

Карактеристики на работното опкружување во MS Access:

Интуитивно дизајнирано: Погодно за корисници со различни нивоа на техничко знаење.
Мултифункционално: Поддржува складирање, обработка, анализа и презентирање на податоци.
Интеграција: Лесно се поврзува со други Microsoft Office алатки (Excel, Word, Outlook).

Пример за работа во MS Access:

Креирање на табела:
- Кликнете на Create → Table.
- Во Design View, внесете ги имињата и типовите на полињата.
Креирање на прашање:
- Кликнете на Create → Query Design.
- Изберете ја табелата и дефинирајте ги критериумите за филтрирање.
Креирање на формулар:
- Кликнете на Create → Form.
- MS Access автоматски ќе креира визуелен интерфејс за внесување на податоци.
Генерирање извештај:
- Кликнете на Create → Report Wizard и следете ги чекорите за генерирање.

Pages

Friday, January 10, 2025

Вежба 1: Препознавање на видови писма

Вежба 2: Избор на соодветно писмо за веб-страница

Вежба 3: Комбинирање на фонтови

Вежба 4: Креирање на текстуален банер

Вежба 5: Визуелна анализа на веб-страници

Почетоци на писмото

2. Развој на алфабетот

3. Средновековие: Рачно пишување и калиграфија

4. Печатарство и стандарди на типографија

5. Модерна ера: Компјутерска типографија и веб-дизајн

6. Видови на писмо за веб

Практични совети за веб-дизајн: Обликување на писмото

1. Што се слоеви?

2. Панелот Layers

Клучни функции на панелот Layers:

3. Додавање и работа со објекти на различни слоеви

Пример:

4. Пренос на објекти помеѓу слоеви

5. Работа со анимации на слоеви

Пример на анимација со слоеви:

6. Пример на работна околина со повеќе слоеви

7. Користење на алатките за ефекти на слоеви

8. Практична вежба: Работете со слоеви и анимации

Заклучок

Прашања за напредни концепти за слоеви

Практични прашања

Вежба 1: Креирање нов документ

Вежба 2: Уредување на работната околина

Вежба 3: Работа со панели - Layers и Timeline

Вежба 4: Анимација на објекти и работа со панелот Timeline

Вежба 5: Креирање на едноставна анимација со ефекти

Вежба 1: Креирање на основни геометриски објекти

Вежба 2: Работа со алатки за цртање и промена на обликот на објектите

Вежба 3: Задавање својства на објекти (боја, големина, граница)

Вежба 4: Анимација на објекти со промена на својства (движение, боја, големина)

Вежба 5: Креирање текст и прилагодување својства

Вежба 1: Креирање нов документ

Вежба 2: Уредување на работната околина

Вежба 3: Работа со панели - Layers и Timeline

Вежба 4: Анимација на објекти и работа со панелот Timeline

Вежба 5: Креирање на едноставна анимација со ефекти

Wednesday, January 8, 2025

Типови релации:

Како да креирате релации меѓу табелите:

Пример за релации:

Пример 1: Едно-на-многу (1:M) релација

Пример 2: Многу-на-многу (M:M) релација

Практична вежба:

Заклучок

1. CREATE (Креирање на нови елементи)

Пример 1: Креирање на табела

Пример 2: Креирање на индекс

2. ALTER (Измена на постоечки елементи)

Пример 1: Додавање ново поле во табела

Пример 2: Менување на тип на податок на поле

Пример 3: Избришете поле од табела

3. DROP (Бришење на елементи)

Пример 1: Бришење на табела

Пример 2: Бришење на индекс

Заклучок за користење на CREATE, ALTER и DROP:

Пример на целокупен SQL скрипт

1. Додавање на колона во табела (ALTER TABLE - ADD COLUMN)

Пример:

2. Менување на колона во табела (ALTER TABLE - MODIFY COLUMN)

Пример за создавање нова колона и копирање податоци:

3. Бришење на табела (DROP TABLE)

Пример:

Примери за SQL команди

Практична вежба:

Забелешки:

Типови на ограничувања во Microsoft Access

Пример за креирање табела со ограничувања

Практична вежба

1. Типови на податоци во Microsoft Access

2. Дефинирање на ограничувања (Constraints)

Видови на ограничувања:

3. Дефинирање на примарен клуч (Primary Key)

Чекори за поставување примарен клуч: