Клучеви

 Во релационите бази на податоци, клучевите играат важна улога во идентификација на записите и одржување на интегритетот на податоците. Еве ги основните видови на клучеви:

1. Кандидат Клуч (Candidate Key)

• Дефиниција: Кандидат клуч е атрибут или комбинација на атрибути што уникатно идентификува еден ред во табелата. Секој кандидат клуч мора да биде уникатен и не смее да содржи излишни (непотребни) атрибути.
• Пример: Во табела СТУДЕНТ(студентID, име, презиме, индекс), и студентID и индекс би можеле да бидат кандидат клучеви ако секој студент има уникатен број на индекс и идентификатор.

2. Примарен Клуч (Primary Key)

• Дефиниција: Примарниот клуч е еден од кандидат клучевите што се избира за да служи како основен идентификатор на записите во табелата. Секој ред мора да има уникатен примарен клуч и не смее да содржи NULL вредности.
• Пример: Во табелата СТУДЕНТ(студентID, име, презиме, индекс), студентID може да се избере како примарен клуч.

3. Надворешен Клуч (Foreign Key)

• Дефиниција: Надворешниот клуч е атрибут или збир од атрибути што се однесуваат на примарниот клуч во друга табела. Со помош на надворешните клучеви се одржува релационен интегритет, овозможувајќи поврзување на записите од различни табели.
• Пример: Во табелата НАРАЧКА(нарачкаID, клиентID, датум), атрибутот клиентID може да биде надворешен клуч што се однесува на примарниот клуч клиентID во табелата КЛИЕНТ.

Разлики меѓу Клучевите

• Кандидат клучевите се сите потенцијални клучеви што уникатно идентификуваат запис.
• Примарниот клуч е еден избран кандидат клуч за уникатно идентификување на секој ред.
• Надворешниот клуч поврзува записи од една табела со записи од друга и не мора да биде уникатен.

Прашања за развој на дизајн и основни елементи на графичко изразување

 

Историски развој на визуелни комуникации

Прашања:

1. Кои се првите форми на визуелна комуникација?
2. Како еволуираа визуелните комуникации од печатената ера до дигиталната ера?
3. Како влијаеле технолошките промени врз развојот на визуелните комуникации?

Објаснување:
Визуелните комуникации датираат уште од праисториските слики на пештерите, продолжуваат со античките писма, и низ средновековните ракописи и печатени книги до модерниот дизајн и дигиталните медиуми. Развојот на печатарската машина во 15 век претставува значаен пресврт, овозможувајќи масовно печатење. Во современиот контекст, дигитализацијата овозможи нови форми на комуникација, вклучувајќи веб-дизајн, социјални медиуми и мултимедијални платформи.

---

Индустриски дизајн и негови гранки

Прашања:

1. Кои се основните цели на индустрискиот дизајн?
2. Која е разликата меѓу производен и ентериерен дизајн?
3. Кои се најважните гранки на индустрискиот дизајн?

Објаснување:
Индустрискиот дизајн е дисциплина која комбинира уметност и наука за да создаде функционални, привлечни и корисни производи. Основни гранки на индустрискиот дизајн вклучуваат производен дизајн (дизајн на производи), ентериерен дизајн, транспортен дизајн (возила и транспортни средства), мебел дизајн и дизајн на пакување. Секој тип има свои специфики, но сите се фокусираат на потребите на корисниците и естетската привлечност.

---

Графички дизајн и гелштат принципи

Прашања:

1. Што претставуваат гелштат принципите во графичкиот дизајн?
2. Како се применуваат гелштат принципите во визуелната композиција?
3. Кои се основните гелштат принципи?

Објаснување:
Гелштат принципите се психолошки принципи кои објаснуваат како луѓето ги перцепираат и организираат визуелните информации. Основни принципи вклучуваат блискост, сличност, континуитет, фигура-фон (разликување на фигура и позадина) и затворање. Овие принципи се важни за графичкиот дизајн бидејќи овозможуваат подобра организација и пренос на пораката на визуелните композиции.

---

Основни елементи на графички дизајн

Прашања:

1. Кои се основните елементи на графички дизајн?
2. Како се користат бојата, типографијата и текстурата во графичкиот дизајн?
3. Како основните елементи влијаат на композицијата и визуелната привлечност?

Објаснување:
Основните елементи на графички дизајн се линија, точка, форма, текстура, боја, простор и типографија. Секој елемент има своја функција и карактеристика, како на пример линијата која може да создаде движење, текстурата која додава длабочина, и бојата која предизвикува емоции.

---

Линија, точка, 2Д и 3Д форми

Прашања:

1. Како линиите и точките се користат за да се создаде визуелна динамика?
2. Што се подразбира под 2Д и 3Д форми во графичкиот дизајн?
3. Како 3Д формите додаваат просторна димензија во визуелните композиции?

Објаснување:
Линиите и точките се основни градбени блокови во графичкиот дизајн. Линијата може да биде права, закривена, испрекината или непрекината, и сите тие создаваат различни визуелни ефекти и правци. Точката е основна единица, но во комбинација со други елементи може да создаде различни текстури и обрасци. 2Д формите се рамни, додека 3Д формите додаваат длабочина, волумен и простор, што е особено важно за реалистични и интерактивни дизајни.

Историски развој на визуелни комуникации

1. Објасни го историскиот развој на визуелната комуникација од праисторија до денес.
2. Дополнете: Во ерата на Ренесансата, визуелните комуникации се карактеризирале со _____________.
3. Заокружи го точниот одговор: Првата масовна форма на визуелна комуникација е:
   • а) Печатарска технологија
   • б) Телевизија
   • в) Радио
   • г) Индустриски дизајн

Индустриски дизајн и гранки

4. Објасни го значењето на индустрискиот дизајн и неговата улога во модерното општество.
5. Дополнете: Една од најважните гранки на индустрискиот дизајн е _______________.
6. Заокружи го точниот одговор: Индустрискиот дизајн вклучува создавање на:
   • а) Мода и облека
   • б) Корисни и функционални предмети
   • в) Арт инсталации
   • г) Литературни дела

Графички дизајн

7. Објасни ги разликите помеѓу графички и индустриски дизајн.
8. Дополнете: Графичкиот дизајн ги вклучува елементите како __________, __________, и ___________.
9. Заокружи го точниот одговор: Основната функција на графичкиот дизајн е:
   • а) Зголемување на естетиката
   • б) Останување на поврзување со технологијата
   • в) Комуникација на идеи и пораки
   • г) Производство на материјали

Гешталт принципи

10. Објасни ги основните Гешталт принципи и нивната примена во графичкиот дизајн.
11. Дополнете: Принципот на ______________ укажува на тоа дека луѓето ги гледаат формите како целини, а не како делови.
12. Заокружи го точниот одговор: Принципот на сличност означува:
    • а) Форми кои се физички блиски една до друга
    • б) Објекти кои изгледаат слично се групираат
    • в) Објекти кои се во еднообразен распоред
    • г) Форми кои се затворени во контура

Основни елементи на графичкиот дизајн

13. Опиши ги основните елементи на графичкиот дизајн: точка, линија, боја, текстура и форма.
14. Дополнете: Линијата во графичкиот дизајн може да биде __________, ___________, и ___________.
15. Заокружи го точниот одговор: Елементот точка во графичкиот дизајн е:
    • а) Многу мала линија
    • б) Минимална форма што служи како фокусна точка
    • в) Голема затворена површина
    • г) Нешто без значење

Линија и точка, 2D и 3D форми

16. Објасни како линијата и точката се користат во графичкиот дизајн за создавање на 2D и 3D форми.
17. Дополнете: 2D формите се составени од ______________, додека 3D формите додаваат ______________ за длабочина.
18. Заокружи го точниот одговор: Основната разлика помеѓу 2D и 3D форми е:
    • а) Употребата на боја
    • б) Впечаток на длабочина и волумен
    • в) Големината на обликот
    • г) Примената на текстура

---

Креирање врски меѓу табели во база на податоци во Excel

 

Пример на задача: Креирање врски меѓу табели во база на податоци во Excel

Задача: Ти си вработен во компанија која продава производи и одговорен си за анализа на продажбата. Имаш две табели: "Нарачки" и "Продукти". Твојата задача е да ги поврзеш овие табели и да изработиш извештај за продажба со користење на податоци од двете табели.

Чекори за решавање:

1. Отвори ги податоците во Excel:

   • Внеси ги двете табели во различни листови во Excel (едната табела во еден лист, другата во втор лист).

2. Претвори ги табелите во Excel Tables:

   • Селектирај ја табелата "Нарачки" и оди на Insert > Table (или притисни Ctrl + T).
   • Осигурај се дека е избрано „My table has headers“ и потврди со „OK“.
   • Истиот процес повтори го за табелата "Продукти".

3. Вметни ги табелите во Data Model:

   • Избери ја табелата "Нарачки".
   • Оди на Data > Manage Data Model и додади ја табелата.
   • Повтори го процесот и за табелата "Продукти".

4. Креирај врска меѓу табелите:

   • Во Data Model, отвори го Diagram View.
   • Ќе ги видиш табелите "Нарачки" и "Продукти".
   • Поврзи ја колоната Продукт ID од табелата "Нарачки" со колоната Продукт ID од табелата "Продукти" со влечење.

5. Креирај пивот-табела за извештај:

   • Оди на Insert > Pivot Table, избери „Add this data to the Data Model“.
   • Во пивот-табелата додади полиња од двете табели:
     • Од табелата "Нарачки" додади ги Нарачка ID, Количина, и Датум на нарачка.
     • Од табелата "Продукти" додади го полето Име на продукт и Цена по единица.

6. Креирај извештај:

   • Во пивот-табелата изработи извештај кој ги покажува продажбите на секој продукт, вклучувајќи го името на продуктот, количината нарачана, и вкупната цена (Количина * Цена по единица).

Прашања за проверка:

1. Кои продукти се најмногу продавани во последната недела?
2. Кој е вкупниот приход за секој продукт?
3. Колку единици од производот Лаптоп се продадени?

Работа со податоци од различни табели

 За да креираш врски меѓу табели во база на податоци во Excel и да овозможиш користење на податоци од различни табели, треба да ги следиш овие чекори:

1. Подготви ги табелите:

Осигурај се дека имаш две или повеќе табели со податоци кои ќе се користат. Во секоја табела треба да постои заедничко поле (колона) кое ќе се користи за поврзување на табелите, како на пример ID, Код на продукт, Број на нарачка, итн.

2. Вметнување на табелите во Data Model:

За да ги поврзеш табелите, мора да ги вметнеш во Data Model:

• Селектирај ја првата табела.
• Оди на Insert > Table (или користи Ctrl + T).
• Во полето што се појавува, осигурај се дека е избрано „My table has headers“ и потврди со „OK.“
• Отвори ја табелата во Power Pivot: Оди на Data > Manage Data Model.
• Потоа, повтори го процесот за сите останати табели.

3. Креирање на врски меѓу табелите:

• Отвори го Data Model (кликни на Manage Data Model во табот Data).
• Во Power Pivot, оди на табулаторот Diagram View.
• Ќе ги видиш сите табели кои си ги додал.
• Поврзи ги табелите со влечење на заедничкото поле (на пример ID колона) од една табела кон соодветното поле во друга табела.

4. Користење на податоците од различни табели:

Откако ќе се креираат врските меѓу табелите, можеш да ги користиш податоците од различни табели во извештаи, пивот-табели и формули:

• Креирај нова Pivot Table: оди на Insert > Pivot Table, избери „Add this data to the Data Model.“
• Во полето за селекција на податоци за пивот-табелата, ќе ги видиш сите табели поврзани и ќе можеш да влечеш полиња од различни табели за да ги користиш за анализи.

Совети:

• Осигурај се дека типовите на податоци во заедничките полиња се идентични (на пр. ако е број во една табела, треба да биде број и во другата).
• Ако табелите не се директно поврзани, можеш да креираш посредни врски преку трета табела.

Дефинирање 2Д облици и видови 3Д форми

 2D облиците се основни геометриски или органски форми кои имаат само две димензии – висина и ширина, без длабочина. Тие се клучен елемент во графичкиот дизајн и служат за создавање структури, композиции и визуелни елементи во дводимензионален простор.

Видови на 2D облици:

1. Геометриски облици

   • Овие се прецизни и математички дефинирани форми кои се состојат од јасни линии и агли. Често пренесуваат чувство на ред, стабилност и предвидливост.
   • Примери:
     • Круг: Пренесува чувство на целина, единство и безвременост.
     • Квадрат: Симбол на стабилност, сила и ред.
     • Правоаголник: Често се користи за содржина и текстови, претставува структура и формалност.
     • Триаголник: Пренесува енергија, насока и може да создаде чувство на движење или рамнотежа.

2. Органски облици

   • Овие облици се природни, неправилни и флуидни. Тие се пофлексибилни и поекспресивни во споредба со геометриските форми, и често се поврзуваат со природни елементи.
   • Примери:
     • Облаци: Неправилни форми кои симболизираат леснотија и органичност.
     • Лисја, капки: Природни форми кои се асоцираат со живот и природа.

3. Апстрактни облици

   • Овие форми не претставуваат реални објекти и може да бидат комбинација на геометриски и органски елементи. Тие се користат за да се создаде интерес, двосмисленост или симболичност.
   • Пример: Апстрактни уметнички форми во логоа или постери.

---

3D форми 

3D формите додаваат длабочина, илузија на простор и реалистичност во дизајнот. За разлика од 2D облиците, тие имаат три димензии – висина, ширина и длабочина. Во графичкиот дизајн, 3D формите можат да се користат за да создадат илузија на простор или да имитираат физички објекти.

Видови на 3D форми:

1. Куб (Cube)

   • Кубот е тридимензионална форма со шест еднакви квадратни страни. Тој пренесува чувство на стабилност, масивност и структура.
   • Примена: Кубовите се користат за дизајни кои сакаат да пренесат чувство на ред и постојаност.

2. Сфера (Sphere)

   • Сферата е тридимензионална верзија на кругот и има мазна, континуирана површина. Таа претставува целосност, универзалност и бесконечност.
   • Примена: Сферите често се користат за да се создаде чувство на безвременост и хармонија.

3. Цилиндар (Cylinder)

   • Цилиндарот има кружна основа и правоаголна површина која создава форма со длабочина. Пренесува стабилност и тековност.
   • Примена: Во пакување, архитектура или производен дизајн, цилиндрите се популарни форми.

4. Конус (Cone)

   • Конусот е тридимензионален облик кој се стеснува кон една точка. Оваа форма е динамична и може да пренесе насоченост и фокусираност.
   • Примена: Се користи за да се нагласи движење или енергија во дизајнот.

5. Пирамида

   • Пирамидата е форма со триаголни страни кои се среќаваат на врвот. Таа пренесува чувство на сила, стабилност и насоченост.
   • Примена: Често се користи за да се пренесе идејата за успех или достигнување.

6. Тор (Torus)

   • Тор е облик кој наликува на прстен или гумена гума, создавајќи празнина во средината. Оваа форма симболизира единство, континуитет и движење.
   • Примена: Се користи во дизајни кои имаат динамика или поврзаност.

---

Примена на 3D форми 

• Илузија на реалност: Со помош на сенки, осветлување и перспектива, 3D формите можат да создадат реалистични ефекти во дизајнот.
• Пакување на производи: Во графичкиот дизајн за пакување, тридимензионалните форми се користат за да се прикажат реални продукти.
• Логоа и брендирање: 3D формите додаваат длабочина и уникатност на логоата, правејќи ги попрепознатливи и впечатливи.

И 2D облиците и 3D формите имаат своја улога во графичкиот дизајн, создавајќи визуелна хармонија, емоционална поврзаност и функционалност во различни проекти.

Поим за линија и видови линии

 Линијата е основен елемент во графичкиот дизајн, кој служи за визуелно поврзување на точки, создавање облици, граници и насоки. Таа е моќен елемент бидејќи го води окото на набљудувачот, нагласува делови од дизајнот и ја создава структурата и ритамот на композицијата. Линиите може да бидат различни по дебелина, боја, стил и ориентација, и имаат големо влијание врз емоциите и перцепцијата на дизајнот.

Видови на линии во графичкиот дизајн

1. Прави линии

   • Овие линии се прави и стабилни. Тие пренесуваат чувство на ред, сила, стабилност и прецизност. Се користат за да создадат чист и уреден изглед во дизајнот.
     Пример: Линии во рамки, таблици или текстови.

2. Хоризонтални линии

   • Хоризонталните линии пренесуваат чувство на смиреност, рамнотежа и стабилност. Тие често асоцираат на хоризонтот или на спокојството на природата. Пример: Линии што ги раздвојуваат секциите на веб-страница.

3. Вертикални линии

   • Вертикалните линии пренесуваат чувство на сила, елеганција, растење и висина. Тие често се користат за да истакнат формалност или моќ. Пример: Граници на текст или секции што го нагласуваат високиот аспект на објект.

4. Дијагонални линии

   • Дијагоналните линии создаваат чувство на движење, енергија и динамика. Овие линии привлекуваат внимание и додаваат драматичност во дизајнот. Пример: Линии што водат околу објекти или текст за да ја истакнат нивната динамика.

5. Закривени линии

   • Закривените линии имаат флуиден, природен и мек изглед. Тие пренесуваат нежност, движење и континуитет. Закривените линии се користат за да се создаде елегантен или органски изглед. Пример: Логоа со флуидни, органски облици.

6. Континуирани и прекинати линии

   • Континуирани линии се непрекинати и создаваат чувство на стабилност и континуитет.
   • Прекинати линии (испрекинати или точки) пренесуваат чувство на неформалност, игривост или непотполност, и може да се користат за да означат патеки или движење. Пример: Прекинувачки линии како означување на патека или граница.

7. Зигзаг линии

   • Овие линии пренесуваат немир, енергија и возбуденост. Зигзаг линиите се динамични и може да предизвикаат визуелна тензија. Пример: Употреба во постери за да создадат драматичен ефект.

8. Декоративни линии

   • Овие линии се употребуваат како украс или за да додаваат детали во дизајнот. Често се стилски, со посебна текстура или форма, и служат за да го направат дизајнот поинтересен. Пример: Орнаменти, линии во позадини или украси околу текст.

Улога на линиите во графичкиот дизајн

• Навигација и фокус: Линиите можат да го водат окото на гледачот низ дизајнот, помагајќи во организирање на елементите и акцентирање на важни делови.
• Создавање форми и текстури: Линиите можат да создадат илузија на текстура или форми и да додадат длабочина во дизајнот.
• Нагласување: Линиите можат да се користат за да се истакнат одредени делови од дизајнот, како текстови, слики или оддели.

Линиите се основен елемент кој може да трансформира обичен дизајн во визуелно моќно и експресивно дело.

Релационен модел на податоци (релација,атрибут, торка)

 Релациониот модел на податоци е теоретски концепт кој служи за организација на податоците во базите на податоци. Развиен е од Едгар Ф. Код во 1970 година и е основата на модерните системи за управување со бази на податоци (RDBMS – Relational Database Management Systems). Главниот принцип на релациониот модел е дека податоците се организираат во табели, кои се нарекуваат релации. Табелите се составени од колони и редови, при што секоја табела има одредена структура.

Основни поими

Релација (Relation)

Релацијата е табела во која се организирани податоците. Секоја релација се состои од редови и колони. Колоните во релацијата ги претставуваат атрибутите, а редовите ги претставуваат записите или торките. Во математички контекст, релацијата е множество од торки.

Пример за релација може да биде табела со студенти:

Студенти (ID, Име, Презиме, Факултет)

Атрибут (Attribute)
Атрибутите се колоните во релацијата, и тие претставуваат карактеристики или својства на податоците во табелата. Секој атрибут има име и домен (множество на дозволени вредности). На пример, во табелата „Студенти“, атрибути се: ID, Име, Презиме, Факултет.

Пример:

• Атрибутот ID би имал домен на цели броеви (нумерички вредности).
• Атрибутот Име би имал домен на текстуални вредности.

3.Торка (Tuple)

• Торката е ред во релацијата, односно една целосна вредност за секоја од колоните (атрибутите). Секој ред претставува еден запис или податок. Во примерот со табелата „Студенти“, една торка би била:(1, Петар, Петровски, Економски). Ова е еден запис за студентот Петар Петровски кој студира на Економски факултет.

Пример: Релација „Вработени“

Да замислиме дека имаме табела која содржи информации за вработените во некоја компанија. Табелата може да изгледа вака:

Релација (Relation)

• Релација е целата табела „Вработени“.
  Оваа релација содржи податоци за вработените во компанијата.
  Таа е составена од повеќе торки (редови) и атрибути (колони).

Атрибут (Attribute)

• Атрибути се колоните во табелата, кои ги опишуваат карактеристиките на секој вработен. Во овој случај, атрибутите се:
  • ВработенID (идентификациски број на вработениот),
  • Име (име на вработениот),
  • Презиме (презиме на вработениот),
  • Позиција (работната позиција на вработениот),
  • Плата (годишната плата на вработениот).

Торка (Tuple)

• Торка е секој поединечен ред во релацијата. Торката претставува конкретен запис за еден вработен.
  Пример за торка е:(1, Ана, Стојановска, Менаџер, 90000)
• Оваа торка ги содржи податоците за вработената Ана Стојановска која е менаџер и има плата од 90,000.

Прашања за работа со податоци

1. Во Excel, податоците во базата на податоци се организираат во ____________ и ____________..Организираната колекција од податоци се нарекува  ___________ .

2.Основните елементи на секоја база на податоци се:

a) ред,ќелија,колона    б) поле,запис,име на поле               в) сортирање,форма, филтрирање

3. Кога табелата претставува база на податоци имињата на колоните преставуваат: _______           

4.Една редица во табелата на релациона база на податоци претставува ____________

5.Физички податоците ги сместуваме во _______________

6. Што е креирано на следната слика:

7.Дали еднаш креирана форма можеме да ја менуваме ____________ (да/не)

8.Кој софтвер не се користи за креирање бази на податоци?

      а) PowerPoint                 б)  Excel            в)  Base                 г) Access

9. Писмото кое се поврзува со базата на податоци се нарекува:

         а) Писмо со база                             б) Циркуларно писмо             в) Молба

10. За да се примени напреден филтер на податоци во база, се позиционира каде било во базата и се избира менито:

          a) Data---FilterAdvanced              б)Data ---Filter                   в)Data –Sort

11. Во полето "list range" кога креирате напреден филтер се поставува

a) опсегот на ќелии во табелата со извори      b) опсегот на заглавија од дополнителната табела

12. Која е наредбата за да се постави сортирање на податоци во базата на податоци: ________________

13. За да се постави порака за валидација на податоци од DataValidation прозорецот се избира:

a) Input message        b) Error alert             c) Setings

14. . Пред сортирањето дали смее да се означи само колона во која се наоѓаат податоци:

_________________

15. Филтрирање на податоци претставува прикажување на податоци кои задоволуваат некој ________________.

16.Колку табели се потребни за да се постави релација во база на податоци:

 17.Koja e наредбата за креирање на пивот извештај:

 18.Која од наведените функции се користи за преброување на полиња во кои се внесени вредности:

a)DAVERAGE        b)DGET         c)DCOUNT             d)DCOUNTA

 

19. За да се дојде до саканиот запис со помош на форма може да се користи лентата за лизгање - или копчињата:

a) Close Criteria     b) Find Next Find Prev     c)Restore

20.Што претставува data validation и зошто се поставува во база на податоци

 21. Со која наредба се зачувува база на податоци во Excel:

22.Примарниот клуч во база на податоци е ____________ кој се користи за единствено идентификување на секој запис.

            

UML модел (класен дијаграм)

 Унифициран јазик за моделирање или UML (анг. Unified Modeling Language) е стандарден јазик од областа софтверско инженерство, за визуелно претставување и моделирање на објекти. UML е општ јазик за моделирање кој преку графички симболи прави апстрактен модел на системот познат како UML модел. UML стандардот е создаден во 1997 година од страна на Object Management Group (OMG) и од тогаш станува индустриски стандард за моделирање на софтвер-интензивни системи.

UML се користи за одредување, визуализација, менување, изградба и документирање на предметите од објектно-ориентиран софтверско-интензивен систем под изградба. UML нуди стандарден начин за визуализација на архитектонски шематски планови од еден систем, вклучувајќи елементи како што се шеми од бази на податоци,

Класен дијаграм е еден од најважните типови дијаграми во UML, кој прикажува класи и нивните односи.UML класниот дијаграм за бази на податоци се користи за моделрање на структурата на базата на податоци. Овој дијаграм ги прикажува табелите (класи) во базата на податоци, нивните атрибути (полиња/колони), како и врските меѓу табелите (асоцијации).

Основни компоненти на UML класен дијаграм за бази на податоци:

1. Табели како класи – Секоја табела во базата е претставена како класа во UML. Табелите содржат атрибути, кои претставуваат колони во базата. пример класа табела КЛИЕНТ

3. Асоцијации (релации) – Овие врски ги прикажуваат односите помеѓу различните табели. Најчесто релациите се еднакво на еден (1:1), еден на многу (1:М) или многу на многу (М:М).

   • Пример асоцијација: Клиентот прави Нарачка (1 Клиент -> Многу Нарачки)

4. Множественост – Ова го означува бројот на записи што може да учествуваат во една релација. На пример, 1 Клиент може да има повеќе Нарачки, но една Нарачка е поврзана со еден Клиент.

5. Клучеви и надворешни клучеви (Foreign Keys) – Претставени како атрибути, надворешните клучеви поврзуваат една табела со друга.

   • Во табелата Нарачка ќе има надворешен клуч ID_Клиент за да се поврзе со табелата Клиент.

     Пример UML класен дијаграм за база на податоци (Онлајн продавница):

     1. Класа: Клиент

        • ID_Клиент (PK)
        • Име
        • Презиме
        • Емаил
        • Телефон

     2. Класа: Нарачка

        • ID_Нарачка (PK)
        • Датум
        • ВкупнаЦена
        • ID_Клиент (FK) -> врска со Клиент

     3. Класа: Производ

        • ID_Производ (PK)
        • Име
        • Цена
        • Опис

     4. Класа: НарачкаПроизвод (за многу на многу врска)

        • ID_Нарачка (FK) -> врска со Нарачка
        • ID_Производ (FK) -> врска со Производ
        • Количина
     5. Дијаграм:

     Клиент                   Нарачка               Производ            НарачкаПроизвод
     -----------              -----------           -----------          ---------------
     - ID_Клиент              - ID_Нарачка           - ID_Производ        - ID_Нарачка (FK)
     - Име                    - Датум                - Име                - ID_Производ (FK)
     - Презиме                - ВкупнаЦена           - Цена               - Количина
     - Емаил                  - ID_Клиент (FK)       - Опис
     

     Врски:

     • Клиент и Нарачка: 1 Клиент може да има многу Нарачки (1:М).
     • Нарачка и Производ: Многу Нарачки можат да содржат многу Производи, па се додава табела НарачкаПроизвод за решавање на многу на многу (М:М) врската.

6. Задача 2

           Задача 3

Цртање Е-А дијаграм

Е-А дијаграмот (ЕР дијаграм или Entity-Relationship Diagram) е визуелна претстава на базите на податоци што ги покажува ентитетите и нивните односи. Ова е основен чекор при дизајнирање на релациски бази на податоци.

Основни компоненти на Е-А дијаграм:

1. Ентитети (Entities): Нешта или појави кои треба да се складираат како податоци. Ентитетите се претставуваат како правоаголници. Пример: Студент, Курс, Професор.

2. Атрибути (Attributes): Карактеристики на ентитетите. Тие се претставуваат како елипси и се поврзани со ентитетите. Пример: Ентитетот Студент може да има атрибути како име, презиме, датум на раѓање.

3. Врски (Relationships): Односи меѓу ентитетите. Се претставуваат како ромбови што ги поврзуваат ентитетите. Пример: Врска Запишува меѓу ентитетите Студент и Курс.

4. Кардиналност (Cardinality): Ја покажува природата на врската меѓу ентитетите, како еден-спрема-еден (1:1), еден-спрема-повеќе (1), повеќе-спрема-повеќе (M).

Пример за цртање Е-А дијаграм:

Замисли дека дизајнираш база на податоци за универзитетски систем кој ги следи студентите и курсевите што тие ги запишуваат.

1. Ентитети:

   • Студент
   • Курс
   • Професор

2. Атрибути:

   • Студент: Студентски ИД, Име, Презиме, Датум на раѓање
   • Курс: Курс ИД, Име на курс, Број на кредити
   • Професор: Професор ИД, Име, Факултет

3. Врски:

   • Запишува: Врска меѓу Студент и Курс (М
     , бидејќи студент може да запише повеќе курсеви, а еден курс може да има повеќе студенти).
   • Предава: Врска меѓу Професор и Курс (1
     , бидејќи еден професор предава повеќе курсеви, но секој курс има еден професор).

     Вежби:

     1. Нацртај Е-А дијаграм за систем за библиотека каде што ентитетите се Книга, Читател, и Библиотекар.
     2. Дефинирај атрибути за секој ентитет во систем за е-продавница (Корисник, Продукт, Нарачка) и нацртај ги врските меѓу нив.

     Оваа вежба ќе ти помогне да разбереш како да ги структуираш податоците и да ги визуелизираш релациите меѓу различни ентитети во една база на податоци.

 

Tочка како единица мерка за резолуција

 Точка како единица мерка за резолуција

Точката (или „pixel“ на англиски) е основна единица за мерење на резолуцијата на слика на дигитален уред како што се екрани, фотографии, и печатачи.

Што е резолуција? Резолуцијата ја означува густината на пикселите, односно колку пиксели има во одредена област. Таа најчесто се мери во:

• PPI (Pixels Per Inch) за екрани: број на пиксели во еден инч.
• DPI (Dots Per Inch) за печатачи: број на точки што се печатат во еден инч.

Примери на резолуција:

1. 1920 x 1080 (Full HD): 1920 пиксели по ширина и 1080 пиксели по висина.
2. 300 DPI: Стандарден квалитет за печатење фотографии, значи дека во еден инч има 300 точки.

Вежби:

Вежба 1: Пресметка на PPI

• Даден е екран со димензија 1920x1080 пиксели и физичка дијагонала од 15 инчи. Пресметај го PPI на екранот со формулата: $$PPI = \frac{\sqrt{(horizontal\_pixels)^2 + (vertical\_pixels)^2}}{screen\_size\_inches}$$
• Решение: $$PPI = \frac{\sqrt{1920^2 + 1080^2}}{15} = \frac{2202.91}{15} ≈ 146.86 PPI$$
  

Вежба 2: Избор на резолуција за печатење

• Треба да испечатиш слика за плакат со големина 8.5 x 11 инчи со 300 DPI. Колку пиксели треба да има сликата по висина и ширина?
  • Решение:
    • Ширина: $8.5 \times 300 = 2550$ пиксели
    • Висина: $11 \times 300 = 3300$ пиксели

Вежба 3: Промена на резолуција

• Имаш фотографија од 4000x3000 пиксели која треба да се намали за употреба на веб. Намали ја фотографијата на резолуција од 1200x900 пиксели и провери како се менува квалитетот на сликата.

Работа со функциите DSUM, DAVERAGE, DCOUNT, DCOUNTA, DMAX, DMIN, DGET;вежби

 

Креирајте табела со податоци за продажби, со колони: Име на производ, Категорија, Продажба, и Датум.

Додајте нова табела за критериуми со две колони: Категорија и Продажба.

Пример задача: Пронајдете го вкупниот износ на продажба за производи од одредена категорија (на пример: Категорија = "Електроника" и Продажба > 1000).

Формула:=DSUM(A1:D10, "Продажба", F1:G2)

1. 2. DAVERAGE (Просек на записи врз основа на критериуми)

Цел: Пресметување на просек врз основа на специфични услови.
Вежба:

• Користете иста табела со податоци како за DSUM.

• Пример задача: Пресметајте го просекот на продажбата за сите производи од категоријата "Мебел" со продажба поголема од 500.

  Формула:=DAVERAGE(A1:D10, "Продажба", F1:G2)

• DCOUNT (Броење на записи кои ги исполнуваат критериумите)

  Цел: Броење на записи кои ги исполнуваат дадените критериуми.
  Вежба:

  • Пример задача: Бројте колку производи имаат продажба поголема од 2000 во категоријата "Обуки".

    Формула:=DCOUNT(A1:D10, "Продажба", F1:G2)

  • DCOUNTA (Броење на записи кои содржат податоци во полето)

    Цел: Студентите да научат како да бројат записи кои содржат не празни податоци.
    Вежба:

    • Пример задача: Бројте колку записи имаат пополнети податоци во колоната Име на производ и припаѓаат на категори

    • Формула:=DCOUNTA(A1:D10, "Име на производ", F1:G2)

• DMAX

• Цел: Наоѓање на најголема вредност во податоци според дадени критериуми.
  Вежба:

  • Пример задача: Пронајдете ја најголемата продажба за производи од категоријата "Технологија".

    Формула:=DMAX(A1:D10, "Продажба", F1:G2)

DMIN (Најмала вредност врз основа на критериуми)

• Цел: Наоѓање на најмала вредност според критериуми.
  Вежба:

  • Пример задача: Пронајдете ја најмалата продажба за категоријата "Канцелариски материјали".

    Формула:=DMIN(A1:D10, "Продажба", F1:G2

• DGET (Пронаоѓање специфичен запис врз основа на критериуми)

Цел: Враќање на специфична вредност според уникатни критериуми.
Вежба:

• Пример задача: Пронајдете го износот на продажба за производ од категоријата "Обуки" со продажба поголема од 3000.

  Формула:=DGET(A1:D10, "Продажба", F1:G2)

• 
  

Основни дизајнерски елементи;

Алатки за моделирање и дизајн на бази на податоци

 Diagrams.net  е онлајн алатка за визуелно моделирање и креирање дијаграми. Оваа алатка е бесплатна и нуди одлични функции за изработка на различни видови дијаграми како што се:

• Ентитетско-релациони (ER) дијаграми: Користени за дизајнирање и моделирање на бази на податоци.

  Како да се користи за креирање на ER дијаграми:

  1. Пристап до алатката: Одете на diagrams.net и започнете нов проект.
  2. Избор на видот на дијаграм: Изберете "Entity Relationship" дијаграм од шаблоните или почнете од празно платно.
  3. Додавање ентитети: Користете го панелот со алатки за да додадете правоаголници што ќе ги претставуваат ентитетите (пр. „Клиент“, „Производ“).
  4. Дефинирање атрибути: Додадете атрибути како текстови во секој ентитет (пр. име, презиме, ID).
  5. Поврзување на релации: Користете стрелки или линии за да ги поврзете ентитетите и дефинирате релац

     Предности на Diagrams.net:

     • Онлајн и офлајн пристап: Можете да го користите и онлајн и да преземете десктоп верзија.
     • Интеграција со облак: Работи со Google Drive, OneDrive, Dropbox за лесно складирање и споделување.
     • Бесплатна и со отворен код: Не бара лиценца или плаќање за користење.
     Оваа алатка е одлична за ученици кои учат за моделирање на бази на податоци, бидејќи е едноставна и интуитивна, но истовремено доволно моќна за да креира сложени дијаграми.ии меѓу нив (еден-на-многу, многу-на-многу).

     Задача: Креирање на ER дијаграм за систем за управување со библиотека

     Опис на проблемот:

     Библиотеката сака да воведе систем за управување со своите книги, читатели, и нивните позајмувања. Ваша задача е да го моделирате системот користејќи ER дијаграм во diagrams.net.

     Услови:

     1. Ентитети:

        • Книга (Book): треба да содржи атрибути како ID на книга, наслов, автор, година на издавање, и жанр.
        • Читател (Reader): треба да содржи атрибути како ID на читател, име, презиме, телефон, и адреса.
        • Позајмување (Borrow): треба да содржи атрибути како ID на позајмување, датум на позајмување, датум на враќање, и статус на позајмувањето (дали е вратена книгата или не).

     2. Релации:

        • Книга и Читател имаат многу-на-многу релација преку ентитетот Позајмување. Еден читател може да позајми повеќе книги, а една книга може да биде позајмена од повеќе читатели.
        • Додадете примарни и надворешни клучеви за секој ентитет.

     Чекори за реализација:

     1. Одете на diagrams.net и започнете нов проект.
     2. Додадете ги ентитетите:
        • Користете правоаголници за ентитетите: Книга, Читател, и Позајмување.
        • Во секој правоаголник, додадете ги атрибутите со текст, како што се ID на книга, наслов итн.
     3. Дефинирајте ги примарните клучеви:
        • За секој ентитет, додадете го атрибутот ID како примарен клуч.
     4. Поврзете ги ентитетите со релации:
        • Користете стрелки за да ги поврзете Читател и Книга преку ентитетот Позајмување.
        • Определете ја релацијата „многу-на-многу“ меѓу Книга и Читател преку Позајмување.
     5. Структурирајте го дијаграмот визуелно јасно и организирано.

     Бонус задачи:

     1. Додадете уште еден ентитет Автор (Author) и поврзете го со Книга.
     2. Дефинирајте дополнителни атрибути како цена на книгата или максимален број на позајмени книги од еден читател.

     Задача: Моделирање на систем за онлајн продавница

     Опис:

     Ваша задача е да моделирате база на податоци за систем на онлајн продавница. Системот треба да управува со информации за производите, корисниците и нарачките. Користете diagrams.net за да креирате ER дијаграм кој ги претставува овие ентитети и релации.

     Услови:

     1. Ентитети:

        • Корисник (User): Треба да има ID, име, презиме, е-мејл, адреса и телефонски број.
        • Производ (Product): Треба да содржи ID на производ, име на производ, опис, цена, и залиха.
        • Нарачка (Order): Треба да содржи ID на нарачка, датум на нарачка, вкупен износ и статус на нарачка.

     2. Релации:

        • Еден корисник може да направи повеќе нарачки.
        • Една нарачка може да содржи повеќе производи.
        • Еден производ може да се најде во повеќе нарачки.
        • Креирајте ентитет Детали за нарачка (Order_Details), кој ќе ги содржи атрибутите ID на производ, ID на нарачка, количина и цена по парче.

     Чекори за реализација:

     1. Пристап до алатката: Одете на diagrams.net.
     2. Креирање ентитети:
        • Додадете ги ентитетите „Корисник“, „Производ“, „Нарачка“, и „Детали за нарачка“.
        • Додадете атрибути за секој ентитет.
     3. Релации:
        • Поврзете го ентитетот „Корисник“ со „Нарачка“ (еден-на-многу).
        • Поврзете го ентитетот „Нарачка“ со „Производ“ преку „Детали за нарачка“ (многу-на-многу).
     4. Дефинирање клучеви:
        • Додадете примарни клучеви во секој ентитет.
        • Вметнете надворешни клучеви за да ги поврзете релациите.

     Бонус задача:

     • Додадете нов ентитет Категорија (Category) за производите, кој ќе содржи ID на категорија и име на категорија.
     • Поврзете го со ентитетот „Производ“

     
     

Вежба: Напредно сортирање на база на клиенти во Excel

 Вежба: Напредно сортирање на база на клиенти во Excel

Отворете нов Excel документ и внесете ги следните податоци за клиенти:

Задачи за сортирање:

Задача 1: Сортирање по повеќе колони

• Сортирајте ја базата на клиенти прво по град (азбучен ред), а потоа според датум на регистрација (најстаро до најново).
  • Инструкции: Изберете ја целата табела. Одете во Data > Sort. Како прв критериум изберете Град, а како втор Датум на регистрација.

Задача 2: Сортирање по Custom List (Приспособен список)

• Креирајте прилагодено сортирање според приоритет (Висок > Среден > Низок).
  • Инструкции: Во прозорецот за сортирање, изберете Add Level, а потоа во колоната Приоритет одберете Custom List. Креирајте нова листа каде што прво ќе биде „Висок“, потоа „Среден“, па „Низок“.

Задача 3: Сортирање по боја на ќелии

• Доколку клиентите со статус „Не е платено“ се означени со црвена боја на ќелијата, сортирајте ги податоците така што тие клиенти ќе се појават прво.
  • Инструкции: Маркирајте ги клиентите кои не платиле со црвена боја. Потоа одете на Sort и изберете Cell Color како критериум за сортирање, со црвената боја на врвот.

Задача 4: Сортирање според износ на нарачки

• Сортирајте ги клиентите според вкупниот износ на нарачки од највисок до најнизок.
  • Инструкции: Одете на Sort и како критериум одберете ја колоната „Вкупен износ на нарачки“, со опција за сортирање од најголемо до најмало.

---

Прашања за размислување:

1. Како влијае редоследот на сортирањето врз прегледноста на податоците?
2. Зошто е корисно да се користат повеќе критериуми при сортирање на големи бази на податоци?

---

Напредно сортирање на податоци

 Напредното сортирање на податоци во Excel овозможува комплексни операции за организирање на податоци според повеќе критериуми, што е особено корисно при работа со големи табели. Еве како може да го направите тоа:

1. Основно сортирање

• Изберете ја колоната која сакате да ја сортирате.
• Одете на табот Data и изберете Sort Ascending (A-Z) или Sort Descending (Z-A).
• Excel ќе сортира според избраната колона.

2. Сортирање по повеќе колони

Ова е корисно кога сакате да сортирате податоци според повеќе критериуми, на пример, прво по име, а потоа по датум.

• Одете на табот Data и кликнете на Sort.
• Ќе се отвори прозорец за напредно сортирање.
• Во полето Column изберете ја првата колона за сортирање.
• Во полето Sort On, изберете дали да сортирате по вредности, боја на ќелии, боја на фонт итн.
• Во полето Order, изберете редослед на сортирање (азбучен ред, од најмало кон најголемо, итн.).
• За да додадете уште еден критериум, кликнете на Add Level и повторете ги чекорите за новата колона.
• Кликнете OK за да го примените сортирањето.

  3. Сортирање според услови (Advanced Sort)

  • Користењето на напредното сортирање ви овозможува да поставите специфични услови и да ги филтрирате податоците според одредени критериуми пред сортирањето. Ова го правите преку Data > Sort & Filter > Advanced.

Гешталт приципи

Асоцијација и типови асоцијации

 Асоцијација во контекст на моделирање на податоци и бази на податоци се однесува на релациите (врските) што постојат помеѓу два или повеќе ентитети. Асоцијацијата претставува како ентитетите се поврзани и како тие меѓусебно разменуваат информации.

Типови на асоцијации:

Постојат различни типови на асоцијации, кои најчесто се засноваат на кардиналноста на релациите, односно колку ентитети од едната страна на релацијата можат да се поврзат со колку ентитети од другата страна.

1. Еден-спрема-еден (1:1) асоцијација:

   • Секој ентитет од една табела е поврзан со точно еден ентитет од друга табела.
   • Пример: Во база на податоци за вработени, секој вработен може да има точно еден службен компјутер, и секој службен компјутер може да биде доделен на точно еден вработен.
   • Пример:
     Табела Вработен: ИД_Вработен, Име
     Табела Компјутер: ИД_Компјутер, Модел
     Асоцијација: Секој вработен има точно еден компјутер, и секој компјутер му припаѓа на еден вработен.

2. Еден-спрема-повеќе (1

   ) асоцијација:
   • Еден ентитет од една табела може да биде поврзан со повеќе ентитети од друга табела, но обратно не е можно (еднострана релација).
   • Пример: Еден професор може да предава на повеќе студенти, но секој студент има само еден професор за одреден предмет.
   • Пример:
     Табела Професор: ИД_Професор, Име
     Табела Студент: ИД_Студент, Име
     Асоцијација: Еден професор може да предава на повеќе студенти, но секој студент има само еден професор.

3. Повеќе-спрема-повеќе (N

   ) асоцијација:
   • Повеќе ентитети од едната табела можат да бидат поврзани со повеќе ентитети од другата табела.
   • Пример: Еден студент може да се запише на повеќе курсеви, а еден курс може да биде посетуван од повеќе студенти.
   • Пример:
     Табела Студент: ИД_Студент, Име
     Табела Курс: ИД_Курс, Име на курс
     Асоцијација: Повеќе студенти можат да похаѓаат повеќе курсеви.

   За повеќе-спрема-повеќе релации обично се креира дополнителна релациона табела која ги содржи примарните клучеви од двата ентитета како надворешни клучеви.

Пример на асоцијации:

Во студентски информациски систем:

• Студент и Професор можат да имаат еден-спрема-повеќе асоцијација (еден професор предава на повеќе студенти).
• Студент и Курс можат да имаат повеќе-спрема-повеќе асоцијација (еден студент следи повеќе курсеви, и еден курс може да биде следен од повеќе студенти).

Асоцијациите помагаат да се моделираат релациите меѓу ентитетите и се основа за дизајнирање релациони бази на податоци.

Дефинирање ентитети и атрибути вежби

Вежбите за дефинирање ентитети и атрибути се клучни за разбирање на концептите на моделирање на податоци и база на податоци. Ентитетите претставуваат објекти или концепти во системот, додека атрибутите се карактеристики што ги опишуваат тие ентитети. Еве неколку примери на вежби кои можат да помогнат учениците да ја совладаат оваа тема:

Вежба 1: Препознавање на ентитети и атрибути

1. Задача: Даден е следниот опис: „Во библиотека, книгите имаат наслови, автори, датум на издавање, и кодови на полиците.“
   Прашање: Препознајте ги ентитетите и атрибутите.

2. Задача: „Во еден студентски систем, постојат студенти, курсеви и професори. Студентите имаат број на индекс, име, презиме и година на студирање. Професорите имаат име, презиме и област на специјализација.“ Прашање: Препознајте ги ентитетите и атрибутите.

Вежба 2: Создавање ентитет-атрибут модел

Задача: Нацртајте ентитет-атрибут модел за систем за е-трговија. Опфатете ентитети како „Корисник“, „Производ“ и „Нарачка“, и дефинирајте ги нивните атрибути.

 

Вежба 3: Препознавање релации меѓу ентитетите

1. Задача: Во еден систем за универзитет, постојат „Студент“, „Курс“, и „Професор“. Воспоставете ги релациите меѓу овие ентитети.

Атрибути и клучни атрибути

 Атрибути и клучни атрибути се основни концепти во моделирање на податоци и бази на податоци.

Атрибути:

Атрибутите се карактеристики или особини кои го опишуваат еден ентитет. Секој атрибут содржи специфична информација поврзана со тој ентитет.

Примери:

• За ентитетот Студент, атрибутите може да бидат: Име, Презиме, Број на индекс, Датум на раѓање.
• За ентитетот Книга, атрибутите може да бидат: Наслов, Автор, Година на издавање, ISBN.

Клучни атрибути:

Клучните атрибути се специјални атрибути кои го уникатно идентификуваат секој ентитет во базата на податоци. Тие често се нарекуваат и примарни клучеви (primary keys).

Клучниот атрибут треба да има уникатна вредност за секој поединечен запис (или ентитет), што значи дека не може да има два ентитети со ист клучен атрибут.

Примери на клучни атрибути:

• За ентитетот Студент, клучен атрибут може да биде Број на индекс, бидејќи секој студент има уникатен број.
• За ентитетот Книга, клучен атрибут може да биде ISBN (меѓународен стандарден број на книга), бидејќи секоја книга има уникатен ISBN.

Типови на клучни атрибути:

1. Примарен клуч (Primary Key): Главен клуч кој го идентификува секој запис.
2. Надворешен клуч (Foreign Key): Атрибут кој се користи за да воспостави релации меѓу ентитети во различни табели.

Пример: Во база на податоци за универзитет, ентитетот Студент може да има атрибут Број на индекс како примарен клуч, а ентитетот Нарачка на учебници може да има атрибут Број на индекс како надворешен клуч, за да се поврзе со студентот кој ја направил нарачката.

Вежба за валидација на податоци

 Пример на табела за клиенти во Excel, со валидација на податоци и креирана паѓачка листа.

Табела за клиенти

Опис на колони:

• ID: Уникатен идентификатор за секој клиент (може да биде автоматски број).
• Име: Името на клиентот.
• Презиме: Презимето на клиентот.
• Пол: Паѓачка листа со опции "Машко" и "Женско".
• Возраст: Валидација на податоци која дозволува само броеви помеѓу 1 и 120.
• Држава: Паѓачка листа со опции за различни држави (на пример, Македонија, Србија, Хрватска).
• Емаил: Валидација на податоци за да се осигура дека внесот е во правилен формат на емаил адреса.
• Како да создадете паѓачка листа и валидација:

• 1. Создавање на паѓачка листа за пол:

     • Изберете клетка во колоната "Пол".
     • Отворете го менито "Data" и кликнете на "Data Validation".
     • Во прозорецот "Data Validation", изберете "List" во "Allow".
     • Во полето "Source", внесете Машко,Женско.
     • Кликнете "OK".

  2. Создавање на паѓачка листа за држава:

     • На ист начин, изберете клетка во колоната "Држава".
     • Отворете "Data Validation" и изберете "List".
     • Во полето "Source", внесете Македонија,Србија,Хрватска.
     • Кликнете "OK:

• Валидација на податоци за возраст
• Изберете клетка во колоната "Возраст".
• Отворете "Data Validation" и изберете "Whole number" во "Allow".
• Поставете "Data" на "between" и внесете "1" и "120" во полето за минимална и максимална вредност.
• Кликнете "OK".

Карактеристики на Графичкиот Дизајн

 

Карактеристики на Графичкиот Дизајн

Графичкиот дизајн има неколку карактеристики кои го дефинираат и го прават ефикасен во комуникацијата на идеи и информации. Еве ги главните карактеристики на графичкиот дизајн:

---

1. Визуелна комуникација

• Опис: Основната карактеристика на графичкиот дизајн е пренос на пораки преку визуелни елементи. Наместо зборови, графичкиот дизајн користи бои, форми, слики, и типографија за да ја пренесе пораката на јасен и привлечен начин.
• Пример: Лого на бренд може визуелно да пренесе вредности како иновативност, доверливост или динамичност без употреба на текст.

---

2. Креативност

• Опис: Креативноста е централна компонента на графичкиот дизајн. Дизајнерите треба да изнајдат оригинални решенија за визуелни проблеми и да создадат иновативни начини за претставување на информации.
• Пример: Уникатен и креативен дизајн на веб-страница или пакување на производ што се издвојува на пазарот.

---

3. Типографија

• Опис: Изборот на типографија е клучен аспект на графичкиот дизајн. Типографијата не само што треба да биде лесна за читање, туку и да одговара на стилот и тоналитетот на дизајнот.
• Пример: За елегантен, професионален бренд, ќе се изберат чисти и едноставни фонтови, додека за младешки бренд, фонтовите може да бидат повеќе игриви и неформални.

---

4. Рамнотежа и пропорција

• Опис: Добрата организација на елементите во дизајнот создава визуелна рамнотежа. Тоа значи правилна употреба на просторот, формите, боите и типографијата за да се обезбеди хармонија.
• Пример: Во дизајнот на постер, елементите како слики и текст треба да бидат урамнотежени за да не изгледаат пренатрупано или премногу празно.

---

5. Боја

• Опис: Боите имаат силен психолошки ефект и влијаат на начинот на кој луѓето ја перципираат пораката. Комбинирањето на бои игра важна улога во создавање на визуелна привлечност и емотивна поврзаност со публиката.
• Пример: Топлите бои како црвена и портокалова можат да предизвикаат чувства на возбуда, додека ладни бои како сината често асоцираат на доверба и смиреност.

---

6. Консистентност

• Опис: Консистентноста во дизајнот значи употреба на исти стилови, бои и типографија низ сите медиуми за да се одржи препознатливост на брендот или проектот. Ова создава силна и јасна визуелна идентичност.
• Пример: Корисничкиот интерфејс (UI) на веб-страница треба да има слични дизајнерски елементи низ сите страници за да се одржи доследно корисничко искуство.

---

7. Функционалност

• Опис: Дизајнот не е само естетика, туку и функционалност. Графичкиот дизајн треба да го олесни разбирамењето на пораката и да води кон акција, било да се работи за купување на производ, читање на текст или кликнување на врска.
• Пример: Добро дизајнирана веб-страница не само што ќе изгледа убаво, туку ќе биде и лесна за навигација, со јасни копчиња и интуитивен изглед.

---

8. Јасност

• Опис: Графичкиот дизајн мора да биде јасен и едноставен за да може пораката лесно да се разбере. Комплицирани дизајни со премногу елементи можат да ги збунат корисниците.
• Пример: Лого со многу детали може да биде тешко за разбирање и меморирање, додека едноставното лого е полесно за перцепција и запамтување.

---

9. Целна публика

• Опис: Успешниот графички дизајн е насочен кон специфична публика. Тој го зема предвид демографскиот и културниот контекст на публиката и создава дизајн кој ќе им биде привлечен и разбирлив.
• Пример: Дизајн на реклама за детска играчка ќе користи светли бои и весели форми, додека дизајн за луксузен бренд ќе користи софистицирани тонови и минимализам.

---

10. Иновативност

• Опис: Графичкиот дизајн постојано се менува и иновира. Употребата на нови техники, алатки и трендови е важна за создавање на свежи и релевантни дизајни.
• Пример: Употреба на модерни алатки за 3D дизајн и анимација во креирање на напредни визуелни проекти.

---

Заклучок:

Графичкиот дизајн комбинира естетика, функционалност и креативност за да пренесе пораки на визуелно привлечен и ефективен начин. Овие карактеристики му помагаат на дизајнерот да создаде дизајни кои се и убави и корисни за нивната целна публика.

Графички дизајн

 Графичкиот дизајн е креативен процес кој комбинира уметност и технологија за да комуницира идеи преку визуелни елементи. Тој вклучува дизајнирање на печатени и дигитални медиуми, како што се логоа, постери, веб-страници, пакување на производи и други видови на визуелна комуникација.

Основни Елементи на Графички Дизајн:

1. Боја:

   • Боите играат клучна улога во графичкиот дизајн, бидејќи тие можат да предизвикаат различни емоции и да влијаат на перцепцијата на корисникот. Комбинирањето на вистинските бои е важно за постигнување на естетска хармонија.

2. Линија:

   • Линиите можат да бидат различни по големина и форма и служат за разни цели: да водат низ дизајнот, да дефинираат форма или да создадат текстура.

3. Форма:

   • Формите можат да бидат геометриски (квадрати, кругови, триаголници) или органски (неправилни, природни форми). Тие се користат за организирање на просторот и за создавање на визуелни структури.

4. Типографија:

   • Типографијата претставува избор и употреба на различни стилови на букви и фонтови за создавање на текст. Од клучно значење е да се изберат фонтови кои соодветствуваат на тонот и пораката на дизајнот.

5. Простор:

   • Просторот (или негативниот простор) е важен за создавање на рамнотежа и за давање фокус на одредени елементи. Тој овозможува полесно читлив и организиран дизајн.

6. Текстура:

   • Текстурата може да биде визуелна (претставува илузија на површина) или физичка (дава чувство на допир). Во дигиталните медиуми, визуелните текстури често се користат за да имитираат материјали како хартија, дрво или метал.

7. Композиција:

   • Ова се однесува на организацијата на сите елементи во дизајнот. Добрата композиција е клучна за создавање визуелна хармонија и за водење на вниманието на публиката.

Примени на Графички Дизајн:

1. Лого дизајн:

   • Логото е визуелна репрезентација на брендот и треба да биде препознатливо, едноставно и уникатно.

2. Пакување на производи:

   • Дизајнот на пакувањето не само што треба да биде привлечен, туку и функционален, да го пренесе идентитетот на брендот и да ги информира корисниците.

3. Постери и летоци:

   • Постерите и летоците треба да привлечат внимание и да пренесат кратка, но силна порака преку слики и текст.

4. Веб дизајн:

   • Графичкиот дизајн игра важна улога во дизајнирањето на веб-страници, од избор на бои, фонтови и слики до организација на содржината.

5. Дизајн на публикации:

   • Книги, списанија и весници бараат добро организиран текст и визуелни елементи за да бидат и визуелно привлечни и лесни за читање.

Алати за Графички Дизајн:

• Adobe Photoshop: За уредување на слики и креирање на растерска графика.
• Adobe Illustrator: За векторски дизајн и креирање на илустрации.
• CorelDRAW: Векторска графика која е популарна за креирање на логоа, флаери и постери.
• Canva: Онлајн алатка за дизајнирање на визуелни елементи која е лесна за користење и достапна за почетници.

Вештини на Графичкиот Дизајнер:

1. Креативност: Способност за размислување надвор од кутијата и за генерирање на оригинални идеи.
2. Технички вештини: Познавање на софтверите и алатките кои се користат за дизајн.
3. Око за детали: Внимание на мали елементи кои можат значително да го подобрат дизајнот.
4. Комуникациски вештини: Способност да се пренесе идеја визуелно, но и да се комуницира со клиенти за да се разберат нивните потреби.

Графичкиот дизајн ги комбинира уметноста и технологијата за да се создадат визуелни решенија кои комуницираат идеи на јасен и ефективен начин.

Модел на ентитет и асоцијација

 Моделот на Ентитет-Асоцијација е еден од најкорисните и најважни алатки за дизајнирање на бази на податоци. Со негова помош можеме систематски да го организираме нашиот систем на податоци, да ги дефинираме односите меѓу ентитетите и да го олесниме понатамошното имплементирање на базата.Ентитет-Асоцијација моделот (Е-А модел) е концептуален модел што се користи за визуелизација и дизајнирање на бази на податоци. Со негова помош, можеме да ги претставиме елементите на еден систем и нивните врски.

Целта на Е-А моделот е да обезбеди јасна слика за тоа кои податоци треба да бидат зачувани, како и како тие податоци се поврзани помеѓу себе.

 Основни концепти на Е-А моделот

2.1 Ентитети

Ентитетите претставуваат објекти или субјекти за кои се чуваат податоци во системот. Тоа можат да бидат физички објекти, лица, места или дури и апстрактни концепти.

• Примери:
  • Ентитет „Студент“: Студент е физичка личност.
  • Ентитет „Книга“: Книга е физички предмет.

Атрибути: Ентитетите имаат карактеристики или својства, познати како атрибути.

• Примери на атрибути за ентитетот „Студент“: име, презиме, датум на раѓање.
• Примери на атрибути за ентитетот „Книга“: наслов, автор, ISBN.

  2.2 Асоцијации (Релации)

  Асоцијациите го претставуваат односот или врската меѓу ентитетите. Тие покажуваат како еден ентитет е поврзан со друг.

  • Пример: Студент „запишува“ курс.
  • Типови релации:
    • 1:1 (еден на еден): Еден студент има една студентска книшка.
    • 1(еден кон многу): Еден професор предава повеќе предмети.
    • M(многу на многу): Студенти можат да запишат повеќе предмети, а еден предмет може да биде запишан од повеќе студенти

      Процес на создавање на Е-А модел

      1. Идентификување на ентитети: Прво ги идентификуваме сите важни субјекти кои треба да се чуваат во базата на податоци.
      2. Идентификување на релации: Потоа се идентификуваат релациите помеѓу овие ентитети.
      3. Идентификување на атрибути: Поставување на атрибути за секој ентитет и релација.
      4. Дефинирање на кардиналност: Одредување на типот на кардиналност за секоја релација.
      5. Цртање на Е-А дијаграм: Визуелизација на моделот.